Xứ đất Bàu Tròn
(VHQN) - Từ Bàu To rồi Bàu Tròn, trải mấy trăm năm, người làng tôi vẫn luôn tự hào về xứ đất dày dặn phù sa đặc biệt bên dòng Vu Gia.
Cha tôi, năm nay ở ngoài ngưỡng “cửu thập thượng thọ” (90 tuổi). Nhưng ông còn rất minh mẫn. Người làng Bàu Tròn hay nói với nhau: ông là người nắm rõ nhất lịch sử tên làng.
Cũng vì vậy mà cha tôi sợ sau này khi lớp người như ông không còn nữa, con cháu sẽ không rõ xuất xứ, lai lịch làng mình. Như một người chép sử làng cần mẫn, ông cẩn thận mỗi ngày ghi lại trong cuốn sổ đã nhuốm màu thời gian.
“Để tiện theo dõi địa danh của quê hương qua các thời đại, hầu con cháu ở xa quê lâu đời có điều kiện tìm về quê cha đất tổ dễ dàng, chúng tôi sưu tầm tên làng ta (tức làng Bàu Tròn- NV) từ thời vua Quang Trung đến nay” - trích lời mở đầu sổ ghi chép “Bản ghi tên làng thay đổi qua các thời đại” viết năm 1990 của cha tôi.
Trích vài dòng cha tôi chép trong sổ: “Năm thứ ba đời Quang Trung (Canh Tuất 1790), sắc phong ngài Phan Tấn Tá ghi: Điện Bàn phủ, Phú châu, Bàu Tròn Tây châu”.
Lần giở phả chí tộc Phan Tấn làng Bàu Tròn, chúng tôi được biết ngài Phan Tấn Triều sau khi cùng cha ông theo chúa Nguyễn mở mang bờ cõi, năm Tân Hợi (1731) đã về lại Quảng Nam, nơi quê cha đất tổ và khai khẩn, lập nên làng Bàu Tròn Tây châu. Như vậy, có thể thấy tên “Bàu Tròn” xuất hiện cách ngày nay khoảng 300 năm.
Còn vì sao có tên là làng Bàu Tròn Tây châu, thì cha tôi kể, trước kia vùng này có bàu nước rộng lớn, chia địa phương thành 2 vùng, được đặt tên là Bàu Tròn Tây châu (làng Bàu Tròn ngày nay) và Bàu Tròn Đông châu (thôn Phú Lộc, xã Đại An ngày nay). Sau bàu nước rộng lớn này được bồi lấp và trở thành đất canh tác.
Sau nhiều lần “thay tên đổi họ”, từ thôn Bàu Tròn, ấp Bàu Tròn, Phú Bò, rồi thôn 2, sau đổi thành tên ban đầu là Bàu Tròn, đến năm 2019, xã Đại An sáp nhập thôn Phước Yên và thôn Bàu Tròn, lấy tên là thôn Phú Phước. Vậy là Bàu Tròn hiện không còn “tư cách” là đơn vị hành chính, nhưng tên làng Bàu Tròn vĩnh viễn còn trong tâm trí, trong ký ức bao người.
Đầu năm 2020, chị Huỳnh Thị Hồng Lê - người làng Bàu Tròn lập group “Những người con Bàu Tròn” trên mạng xã hội. Group gần 500 thành viên, là nơi chia sẻ tình cảm, kết nối và đặc biệt cùng nhau sẻ chia qua quỹ hiếu nghĩa làng Bàu Tròn.
Từ làng, có những người trẻ học hành thành tài, như TS.Nguyễn Thị Hoài Hương (hiện công tác tại Viện Nghiên cứu phát triển TP.Hồ Chí Minh), Hoàng Trung (sinh năm 1989, vừa bảo vệ thành công luận án tiến sĩ tại Hungari). Họ cùng chung tay gìn giữ hồn cốt của làng, không phải chỉ là giữ một cái tên...
Bây giờ, Bàu Tròn nổi danh là “vựa rau màu” nổi tiếng của huyện Đại Lộc. Mỗi buổi sáng, đồng đất Bàu Tròn tất bật cảnh người xới đất, trồng rau, thu hoạch. Khung cảnh yên bình, êm ả.
Và những đứa con “nguyên quán” Bàu Tròn, tự hào tựa vào làng mình để vững chãi giữa đời.