Ando Saeko - Họa sĩ yêu sơn ta và dòng tranh sơn mài Việt
(VHQN) - Sơn mài là loại tranh truyền thống của Việt Nam, ra đời từ những năm 1930. Hiện dòng tranh và xu hướng chơi tranh này trong những gia đình người Việt hiếm dần.
Có một phụ nữ Nhật Bản đã âm thầm nghiên cứu và làm sống lại dòng tranh này. Đó là Ando Saeko (sinh năm 1968), nữ họa sĩ sơn mài đương đại Nhật Bản. Vốn có niềm đam mê nghệ thuật, sau quãng thời gian làm tiếp viên hàng không cho hãng Japan Airlines của Nhật Bản, Ando Saeko đã bắt đầu quay lại theo đuổi niềm đam mê của chính mình.
Sống lại dòng tranh sơn ta
Năm 1995, khi đến Việt Nam, tình cờ được tiếp cận với dòng tranh sơn mài Việt Nam khiến Saeko thích thú. Từ đó, chị theo học và tìm hiểu loại hình nghệ thuật sơn mài và nghề sơn truyền thống của Việt Nam.
Ando Saeko đã theo học và sáng tạo lĩnh vực tranh sơn mài dưới sự hướng dẫn của nghệ sĩ Trịnh Tuân, bậc thầy sơn mài Doãn Chí Trung và nghệ nhân sơn mài Lâm Hữu Chính. Và cũng chính từ sự đam mê theo đuổi nghệ thuật sáng tạo tranh sơn mài, đã đưa tên tuổi và thành công của nữ họa sĩ Saeko lan tỏa khắp thế giới.
Không chỉ là một họa sĩ, Saeko còn được biết đến với vai trò như là nhà nghiên cứu trong lĩnh vực sơn mài tự nhiên và tích cực chia sẻ những khám phá của cô thông qua các bài giảng, hội nghị, hội thảo chuyên đề trên trường quốc tế.
Trong quãng thời gian gần 30 năm, Saeko được biết đến khắp thế giới như là một họa sĩ đương đại sử dụng sơn ta (chất liệu chính của dòng tranh sơn mài). Cô kết hợp các kỹ thuật sơn mài Việt Nam và kỹ thuật sử dụng sơn ta học được từ các thế hệ bậc thầy tạo ra các phương pháp độc đáo mà cô đã phát triển qua nhiều năm thử nghiệm. Triết lý Zen, niềm say mê với thiên nhiên và ảnh hưởng của thẩm mỹ Nhật Bản đều được thể hiện rõ trong các tác phẩm của Saeko.
Tôi yêu thích tranh sơn mài Việt Nam. Một trong những ước mơ của tôi là được vẽ tranh sơn mài cho đến khi mình mất đi.
(Họa sĩ Ando Saeko)
Saeko cho biết: “Sơn ta là một loại sơn độc đáo mà người Việt Nam đã phát hiện ra cho dòng tranh sơn mài. Điều này khiến tranh sơn mài của người Việt Nam trở nên khác biệt. Ở Nhật Bản, cũng có sơn mài nhưng chủ yếu được chế tác nhằm tạo ra các sản phẩm thủ công mỹ nghệ như các vật dụng sinh hoạt trong đời sống...
Ở Việt Nam, sơn mài đã được nâng lên một mức cao hơn khi tạo thành dòng tranh nghệ thuật. Tôi đánh giá rất cao sự tìm kiếm và phát hiện này của người Việt Nam khi họ phát hiện những tính năng đặc biệt của sơn ta. Chính vì vậy, tranh sơn ta là một loại hình nghệ thuật có tuổi đời như rượu hảo hạng, càng để lâu chất lượng và hương vị càng tăng cao”.
Cầu nối hữu nghị xứ sở
Trong cuộc trò chuyện, Saeko nói, cô vẫn luôn trăn trở khi việc khai thác cây sơn trồng ở Việt Nam chưa được chú trọng. Người trồng cây sơn vì lợi ích kinh tế thường khai thác những cây còn nhỏ, cũng như kể cả lúc thời tiết bất lợi, khiến lượng sơn thu được chất lượng không cao.
Hiện nữ họa sĩ Saeko sống và làm việc tại Hội An. Cô cho biết, tại đây, những nguồn năng lượng của thiên nhiên toát ra từ đồng lúa, sông nước và đại dương thành nguồn cảm hứng sáng tạo cho cô.
Năm 2023, nhân dịp đánh dấu 50 năm thiết lập quan hệ ngoại giao Việt Nam – Nhật Bản (21/9/1973 – 21/9/2023), vở opera “Công nữ Anio” chính thức ra mắt công chúng người Việt Nam và quốc tế tại Nhà hát lớn Hà Nội.
Đây là tác phẩm hoàn toàn mới với nội dung được xây dựng dựa trên câu chuyện tình yêu có thật giữa công nữ Ngọc Hoa từ Hội An, Việt Nam và chàng thương nhân Araki Sotaro đến từ Nagasaki, Nhật Bản.
Bằng cách tái hiện câu chuyện có thật trong lịch sử qua vở Opera, tác phẩm Công nữ Anio là biểu tượng thúc đẩy mối quan hệ giữa hai nước. Vở opera “Công nữ Anio” được Dàn nhạc Giao hưởng Việt Nam thực hiện với sự chỉ huy dàn nhạc, tổng đạo diễn, nhạc trưởng Honna Tetsuji (người Nhật). Hình ảnh chủ đạo bằng tranh sơn mài của vở Opera do họa sĩ Ando Saeko thực hiện.
Ando Saeko cho biết: “Bức tranh chủ đề được làm bằng tranh sơn mài với hình ảnh của công nữ Ngọc Hoa. Trên dòng sông (qua biểu tượng của mái tóc) là những chiếc thuyền với cánh buồm như kể về những thương nhân người Nhật Bản vượt đại dương đến với Hội An.
Bức tranh chủ đạo của vở nhạc kịch ”Công nữ Anio” như khắc họa lên mối quan hệ đậm đà thắm thiết giữa hai nước Việt Nam và Nhật Bản đã có từ 400 năm về trước và vẫn còn tồn tại đến ngày nay”.
Vở diễn “Công nữ Anio” đã có các buổi biểu diễn tại Việt Nam ở thủ đô Hà Nội và TP.Hồ Chí Minh và ở thủ đô Tokyo (Nhật Bản).