Biểu tượng loài rắn trong điện ảnh đại chúng

Các bộ phim có sự xuất hiện của rắn thường khéo léo lồng ghép đặc tính của chúng và sử dụng những phép ẩn dụ sâu sắc để nói về sự mong manh của con người, những tàn bạo từ thiên nhiên, và những điều chưa biết...

Chiến thắng nỗi sợ thầm kín

Nhân vật điện ảnh kinh điển Indiana Jones là hình mẫu tiêu biểu của người anh hùng phiêu lưu mạnh mẽ. Kết hợp giữa trí tuệ và hành động, ông là giáo sư khảo cổ học và cũng là một tay thợ săn kho báu gan dạ. Song, dù dũng cảm đến đâu, ông vẫn là một con người mang nỗi sợ rất đỗi đời thường khi đối mặt với rắn. Đây cũng là nỗi sợ duy nhất của ông.

Nỗi sợ này được thể hiện mạnh mẽ trong phần phim Raiders of the Lost Ark (Chiếc rương thánh tích, 1981) qua phân cảnh một hố sâu đầy rắn độc - nơi Indiana Jones phải đối mặt. Bị vây bởi một biển rắn đang ngoe nguẩy, cảnh phim không chỉ tạo sự căng thẳng tột độ mà còn ý ngụ rằng, ngay cả những nhân vật anh hùng nhất cũng mang trong mình sự yếu đuối. Chính điều này khiến Jones trở nên gần gũi và nhân văn hơn. Cách đạo diễn Steven Spielberg dẫn dắt đã khiến khán giả cảm nhận trọn vẹn sự ngột ngạt và sợ hãi của Indy, nâng tầm cảnh phim này thành một cột mốc đáng nhớ trong lịch sử điện ảnh.

Trong văn hóa Ai Cập cổ đại, rắn tượng trưng cho quyền lực và sự bảo hộ. Ở truyền thống Thiên Chúa giáo, rắn lại gắn liền với cám dỗ và tội lỗi. Những con rắn canh giữ Hòm Giao Ước trong Raiders of the Lost Ark khai thác trọn vẹn tính hai mặt này.

Biểu tượng đa tầng làm cho cảnh phim trở nên sâu sắc, gắn liền với những nỗi sợ hãi phổ quát của con người. Phân cảnh hố rắn đã để lại dấu ấn văn hóa mạnh mẽ, nhấn mạnh một chủ đề quen thuộc: chiến thắng của con người trước nỗi sợ nguyên thủy. Việc Indiana Jones thoát khỏi hố rắn phản ánh cuộc đấu tranh chung của con người để đối mặt và vượt qua những nỗi sợ hãi sâu kín nhất.

Ngược lại, trong Snakes on a Plane (Rắn trên máy bay, 2006) của đạo diễn David R. Ellis, rắn trở thành biểu tượng của sự hỗn loạn và kinh hoàng, bị con người lợi dụng để gây hủy diệt. Tính chất khó đoán của loài bò sát chứa nọc độc này làm tăng thêm căng thẳng, biến chiếc máy bay thành một thế giới thu nhỏ của sự sinh tồn trước những thế lực không thể kiểm soát.

Mặc dù bộ phim thiên về tính phi lý, nhưng nhìn rộng hơn, Snakes on a Plane có thể được xem là ẩn dụ vấn đề khủng bố trên máy bay khi bộ phim này được sản xuất trong thời kỳ hậu sự kiện 11 tháng 9. Điều này còn rõ ràng hơn khi loài rắn trong phim được cho là có nguồn gốc từ Trung Đông.

Vượt lên định kiến

Khi nhắc đến những bộ phim kinh dị quen thuộc với người Việt vào đầu những năm 2000 không thể không kể đến Anaconda (Trăn khổng lồ, 1997) của đạo diễn Luis Llosa.

Bộ phim biến loài trăn Anaconda khổng lồ thành biểu tượng của sức mạnh thô sơ và kinh hoàng của tự nhiên. Sự ngạo mạn của nhóm làm phim tài liệu trong việc cố gắng bắt giữ con quái vật này phản ánh xu hướng lịch sử của con người trong việc khai thác và thống trị thiên nhiên.

Con trăn khổng lồ vừa là kẻ săn mồi vừa là biểu tượng cho hiểm họa xuất phát từ lòng tham và sự ngạo mạn. Những màn săn lùng không ngừng của nó minh họa hậu quả của việc con người không tôn trọng ranh giới của thế giới tự nhiên, biến nó thành một ẩn dụ cho sự mất cân bằng sinh thái.

Nhân vật con trăn Kaa trong bản hoạt hình của The Jungle Book (Cậu bé rừng xanh, 1967) lại là biểu tượng của sự lừa dối và thao túng. Ánh mắt thôi miên và giọng nói dịu dàng của nó che giấu ham muốn ăn thịt cậu bé nhân vật chính Mowgli, thể hiện mối nguy hiểm của việc đặt niềm tin sai chỗ.

Đối với Mowgli, Kaa là nhân vật mang vai trò cảnh báo. Nó dạy cậu phải cảnh giác trong một thế giới đầy những mối đe dọa tiềm tàng. Song, trong bản tiểu thuyết gốc, Kaa lại được xây dựng như đồng minh và người thầy của Mowgli hơn là một kẻ phản diện.

Trái với những hình tượng xấu xa, sư tỉ Rắn Viper trong loạt phim Kung Fu Panda phá vỡ những định kiến thường thấy về loài rắn. Thay vì đại diện cho hiểm nguy, cô lại tượng trưng cho sự duyên dáng, khả năng thích nghi, và sức mạnh nội tại.

Nhân vật Viper thách thức những quan niệm tiêu cực được định hình sẵn về rắn và tôn vinh chúng như biểu tượng của thanh lịch và hòa hợp. Sự hiện diện của cô trong nhóm Ngũ Đại Hào Kiệt làm nhấn mạnh các chủ đề xuyên suốt của loạt phim về sự đa dạng và chấp nhận bản thân. Điều này chứng minh rằng sức mạnh không nằm ở việc tuân theo những khuôn mẫu định kiến mà ở việc trân trọng những phẩm chất độc đáo của chính mình.

Qua những bộ phim nổi tiếng thế giới vừa kể, rắn trở thành biểu tượng đa dạng: người canh gác, kẻ cám dỗ, kẻ săn mồi, và chất xúc tác cho sự biến đổi. Chúng khơi gợi nỗi sợ hãi, buộc con người tự vấn, và thường thách thức các nhân vật đối diện với những tổn thương sâu sắc nhất của mình.

Dù bò qua những hố sâu, tấn công từ bóng tối, hay hiện thân cho những ý tưởng trừu tượng, rắn nhắc nhở chúng ta về sự cân bằng mong manh giữa tham vọng và sự yếu đuối của con người.

KINH QUỐC