Việt Nam qua các lần thành lập, sáp nhập tỉnh
(QNO) - Đất nước đang bước vào giai đoạn phát triển mới, yêu cầu về một bộ máy hành chính tinh gọn, hiệu năng, hiệu lực, hiệu quả trở nên cấp thiết. Kết luận số 126-KL/TW của Bộ Chính trị mới đây, đã đề ra chủ trương nghiên cứu bỏ cấp huyện, sáp nhập một số tỉnh, thành phố trong thời gian tới.
Nhìn lại lịch sử, việc "nhập, tách" các đơn vị hành chính cấp tỉnh đã diễn ra qua nhiều giai đoạn, phản ánh sự thay đổi trong chiến lược quản lý của Nhà nước. Từ thời kỳ Pháp thuộc với 61 tỉnh, đến giai đoạn thống nhất đất nước với 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh, và sau đó là nhiều lần điều chỉnh, chia tách để phù hợp với tình hình thực tế. Đến nay, Việt Nam có 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương.
Lịch sử những lần sáp nhập và chia tách
Việt Nam đã trải qua nhiều đợt sắp xếp, chia tách và sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh theo từng giai đoạn lịch sử.
Trước năm 1945 (thời Pháp thuộc): Dưới thời nhà Nguyễn (trước khi thực dân Pháp cai trị hoàn toàn), cả nước có 31 tỉnh và 1 phủ Thừa Thiên (tương đương cấp tỉnh). Sau khi Pháp thiết lập bộ máy cai trị, Việt Nam được chia thành ba kỳ: Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ. Tổng số tỉnh thay đổi theo từng giai đoạn.
Giai đoạn 1945 - 1954 (Kháng chiến chống Pháp): Năm 1945, sau khi giành độc lập, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa duy trì hệ thống tỉnh cũ nhưng có điều chỉnh. Đến năm 1954, cả nước có 70 tỉnh, thành phố (bao gồm các tỉnh ở Bắc Bộ, Trung Bộ và một số tỉnh ở Nam Bộ).
Giai đoạn 1954 - 1975 (chia cắt hai miền Bắc - Nam): Miền Bắc: Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiến hành một số điều chỉnh. Giai đoạn này có khoảng 30 - 32 tỉnh/thành phố. Miền Nam: Chính quyền Việt Nam Cộng hòa cũng thực hiện các thay đổi hành chính. Đến năm 1975, miền Nam có 44 tỉnh và 1 thủ đô (Sài Gòn).
Giai đoạn 1975 đến nay: Sau khi thống nhất đất nước (tháng 4-1975), Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó miền Bắc có 25 đơn vị và miền Nam có 47 đơn vị. Trải qua nhiều lần điều chỉnh, đến năm 2008 đến nay, Việt Nam duy trì 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Hải Phòng và TP.Huế (được chuyển từ tỉnh Thừa Thiên Huế thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2024).
Lịch sử những lần sáp nhập và chia tách
Việt Nam đã trải qua nhiều đợt sắp xếp, chia tách và sáp nhập các đơn vị hành chính cấp tỉnh theo từng giai đoạn lịch sử.
- Trước năm 1945 (thời Pháp thuộc): Dưới thời nhà Nguyễn (trước khi thực dân Pháp cai trị hoàn toàn), cả nước có 31 tỉnh và 1 phủ Thừa Thiên (tương đương cấp tỉnh). Sau khi Pháp thiết lập bộ máy cai trị, Việt Nam được chia thành ba kỳ: Bắc Kỳ, Trung Kỳ và Nam Kỳ. Tổng số tỉnh thay đổi theo từng giai đoạn.
- Giai đoạn 1945 - 1954 (Kháng chiến chống Pháp): Năm 1945, sau khi giành độc lập, Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa duy trì hệ thống tỉnh cũ nhưng có điều chỉnh. Đến năm 1954, cả nước có 70 tỉnh, thành phố (bao gồm các tỉnh ở Bắc Bộ, Trung Bộ và một số tỉnh ở Nam Bộ).
- Giai đoạn 1954 - 1975 (chia cắt hai miền Bắc - Nam): Miền Bắc: Chính phủ Việt Nam Dân chủ Cộng hòa tiến hành một số điều chỉnh. Giai đoạn này có khoảng 30 - 32 tỉnh/thành phố. Miền Nam: Chính quyền Việt Nam Cộng hòa cũng thực hiện các thay đổi hành chính. Đến năm 1975, miền Nam có 44 tỉnh và 1 thủ đô (Sài Gòn).
- Giai đoạn 1975 đến nay: Sau khi thống nhất đất nước (tháng 4-1975), Việt Nam có 72 đơn vị hành chính cấp tỉnh, trong đó miền Bắc có 25 đơn vị và miền Nam có 47 đơn vị. Trải qua nhiều lần điều chỉnh, đến năm 2008 đến nay, Việt Nam duy trì 63 đơn vị hành chính cấp tỉnh, gồm 57 tỉnh và 6 thành phố trực thuộc Trung ương: Hà Nội, TP.HCM, Đà Nẵng, Cần Thơ, Hải Phòng và TP.Huế (được chuyển từ tỉnh Thừa Thiên Huế thành thành phố trực thuộc Trung ương vào năm 2024).
Tuy nhiên, đến nay, theo đánh giá của Trung ương và ý kiến của nhiều nhà khoa học, nhà nghiên cứu, số lượng các huyện, tỉnh ở Việt Nam so với diện tích và quy mô dân số là quá nhiều. Bộ máy quản lý hành chính cồng kềnh, nhiều tầng nấc, hiệu quả kém.
Vì thế, yêu cầu sắp xếp, sáp nhập tỉnh, bỏ cấp hành chính trung gian (huyện) là tất yếu và cấp thiết. Tuy nhiên, việc sáp nhập tỉnh, bỏ cấp huyện không chỉ là một phép toán cộng trừ đơn thuần trên bản đồ hành chính. Đây là một cuộc cách mạng mà mục tiêu cuối cùng là giải phóng tiềm năng, khơi thông nguồn lực, và tạo dựng một hệ thống vận hành linh hoạt, hiệu quả hơn.
Đây là một hành trình đầy thách thức, đòi hỏi tầm nhìn chiến lược, quyết tâm cao độ, và trên hết là sự đồng thuận của toàn xã hội; cùng với lộ trình hợp lý theo đúng sự chỉ đạo của Trung ương.
Quảng Nam - Đà Nẵng và lịch sử các lần thành lập, chia tách:
Năm 1889: Sau khi xâm chiếm toàn bộ Việt Nam, Thực dân Pháp tách Đà Nẵng khỏi Quảng Nam, đổi tên thành Tourane và đặt dưới sự cai quản trực tiếp của Toàn quyền Đông Dương.
Đầu thế kỷ 20: Pháp xây dựng Tourane thành đô thị kiểu phương Tây, trở thành trung tâm thương mại quan trọng.
Năm 1950: Pháp trao trả Đà Nẵng cho chính quyền Bảo Đại.
Năm 1965: Thủy quân lục chiến Mỹ đổ bộ, biến Đà Nẵng thành căn cứ quân sự.
Năm 1967: Đà Nẵng được ấn định là thành phố trực thuộc trung ương của chính quyền Việt Nam Cộng hòa.
Ngày 6/11/1996: Tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam đã thông qua nghị quyết cho phép tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng tách thành tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng trực thuộc Trung ương.
Mục tiêu tái cấu trúc bộ máy hành chính:
- Tinh gọn bộ máy, giảm chi phí, tăng hiệu quả hoạt động.
- Tạo động lực phát triển kinh tế - xã hội cho các vùng kinh tế trọng điểm.
- Nâng cao năng lực quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển...