Quay về cảm hứng dân gian
(VHQN) - Buông vài nét mà vẫn nên thơ. Kín đáo nhưng vẫn rộn ràng. Trò chơi dân gian đi vào hội họa, hay đúng hơn, là đời sống dân gian tạo niềm xúc động, đôi khi chỉ bằng vài chấm phá.
Kết nối
Hà Châu - một họa sĩ trẻ xứ Quảng với “bộ sưu tập” giải thưởng khá dày dặn. Một ngày ra Giêng, anh trình làng bức họa khai xuân với hình ảnh trẻ con chơi trò dân gian ngoài đồng.
Nghệ thuật luôn là sự kế tục. Những thử nghiệm thành công bao giờ cũng trên nền cội nguồn dân tộc, dù chỉ trong vô thức. Hội họa truyền đạt cảm xúc qua cái nhìn và khơi gợi ký ức qua cái lơ lửng giữa ranh giới thực và ảo. Chính vậy, những bức họa từ cảm thức dân gian luôn mang đến cảm giác thanh bình. Bởi có cái quen của ký ức, có cái ngỡ ngàng từ cảm thụ của người sáng tác.
Cũng không phải bây giờ cảm hứng dân gian mới bắt đầu rộ. Hội họa Việt Nam đương đại, rất nhiều nghệ sĩ sử dụng trực tiếp hình ảnh của những sản phẩm nghệ thuật dân gian để xây dựng tác phẩm. Các chuyên gia nhận định, cảm hứng dân gian trong các dòng tranh Việt thể hiện sự kết nối với văn hóa, lịch sử và phong tục truyền thống. Hình ảnh, màu sắc, các yếu tố của đời sống dân gian được khai thác ở mọi góc nhìn.
Có thể bắt đầu bằng dòng tranh Đông Hồ - dòng tranh phong cách dân gian của những nghệ nhân làng Đông Hồ, với tranh “Tết”, “Múa lân”, “Công, Chức, Phúc” hay “Lợn âm dương” - những sinh hoạt truyền thống của người Bắc Việt. Qua vùng Bắc Ninh, đến gần hơn xứ kinh kỳ, người ta nhận ra dòng tranh Hàng Trống - là một phần không thể thiếu trong nghệ thuật dân gian Việt Nam.
Tranh Hàng Trống nổi bật với những hình ảnh minh họa cho các câu chuyện cổ tích, truyền thuyết dân gian, như hình ảnh ông Công, ông Táo, các loài vật biểu tượng như rồng, phượng, cùng những bức tranh tết đặc sắc. Tranh Hàng Trống thường sử dụng màu sắc tươi sáng, đậm đà và tạo hình có sự cách điệu.
Nhà sưu tập Sĩ Mộc cùng bộ sưu tập khủng của tranh thờ, đồ gốm, đồ cổ nói, những hiện vật ông đang có là “thuộc về người xem và nền văn hóa truyền thống mà cha ông để lại cho đến ngày nay”. Giữ lại những “di sản”, cũng đồng nghĩa nối dài giá trị thiêng liêng của cội nguồn.
...và kế tục
Không chỉ ở hội họa, cảm hứng dân gian đang được “ứng dụng” cùng nhiều loại hình nghệ thuật khác nhau. Tranh giấy dừa - một sản phẩm đặc biệt của Lê Thanh Hà, nhiều năm nay chọn con đường phát triển bằng cách quay về với “khởi nguyên” - tôn vinh những giá trị bản địa thuần Việt. Bằng cách lựa chọn những hình ảnh của đời sống dân gian Việt Nam đưa vào chất liệu giấy đặc biệt, từ hình ảnh đến hoa văn của tranh giấy dừa khiến người xem xúc động. Những sản phẩm làm từ giấy dừa ở mọi thù hình, bao gồm tranh, đèn hay các vật dụng trang trí, thấp thoáng dáng dấp của dân gian xứ Việt.
Tết Ất Tỵ này, giới mộ điệu trầm trồ một bộ sưu tập tranh dân gian rắn của họa sĩ Nam Chi, với bức tranh đầu tiên lấy cảm hứng từ trò chơi dân gian “rồng rắn lên mây”. Cạnh đó, Nam Chi tham khảo ý kiến các nghệ nhân của dòng tranh Hàng Trống cho đến tìm hiểu kỹ càng về nghệ thuật dân gian, hoa văn chạm trổ trên đình làng... Kết hợp cùng việc ứng dụng các kỹ thuật vẽ tranh dân gian, Nam Chi từng bước mang tinh thần của dòng nghệ thuật cổ truyền này đi vào tác phẩm và tạo tiếng vang trong cộng đồng những người mê tranh dân gian.
Và những sáng tạo trên nền tảng kế tục, từng ngày mở ra. Nghệ thuật sinh ra từ nghệ thuật. Bắt nguồn cảm hứng các trò chơi của trẻ em như thả diều, pháo đất, ô ăn quan... xen kẽ hình ảnh miền quê với cánh đồng, con mương, bộ sưu tập “A Dose Of Yoy” của nhà thiết kế Phan Đăng Hoàng được công chúng yêu thời trang đánh giá khá cao. Cũng như vậy, năm nay, thương hiệu Tò He tiếp tục định vị mình bằng những tác phẩm lịch, áo dài lấy cảm hứng từ đời sống, văn hóa dân gian.
Quay trở lại cuộc chuyện cùng Hà Châu, tôi hình dung những bức vẽ từ cảm hứng dân gian của anh, như mở ra trường “đối thoại” nghệ thuật - giữa người trẻ cùng bản sắc Việt. Dĩ nhiên, tôn trọng bản sắc luôn khiến người ta sâu dày...