Quỹ Phát triển đất Quảng Nam chờ cấp bổ sung vốn điều lệ

Vốn nhàn rỗi còn nhiều

Kể từ khi ra đời (24/12/2010), Quỹ phát triển đất đã tạo dựng được hình ảnh một “định chế tài chính” quan trọng. Nguồn vốn ứng từ quỹ này đã hỗ trợ tích cực cho các địa phương, đơn vị bồi thường, tái định cư, góp phần đẩy nhanh tiến độ thực hiện các dự án đầu tư sử dụng ngân sách nhà nước, đầu tư xây dựng các khu dân cư, tái định cư.

Sau 14 năm (tính đến 31/12/2024), nguồn vốn hoạt động của Quỹ phát triển đất đạt gần 484,3 tỷ đồng; trong đó ngân sách cấp bổ sung hàng năm 386,8 tỷ đồng (27,6 tỷ đồng/năm) và vốn bổ sung từ kết quả hoạt động 97,5 tỷ đồng (7 tỷ đồng/năm).

Kế hoạch ứng vốn thực hiện bồi thường, hỗ trợ, tái định cư, đầu tư xây dựng các dự án khu dân cư, tái định cư tạo quỹ đất, đẩy nhanh tiến độ cho 75 dự án đầu tư công đã được phê duyệt.

Quỹ đã cho ứng gần 759,7/1.213,3 tỷ đồng dự toán ứng vốn (thu hồi gần 543 tỷ đồng). Theo thống kê, dư nợ vốn ứng đến ngày 31/12/2024 gần 216,7 tỷ đồng. Vốn tạm thời nhàn rỗi của Quỹ phát triển đất hơn 267,6 tỷ đồng.

Theo phân tích của cơ quan chuyên môn, không phải tại thiếu năng lực, mà cơ chế, chính sách lẫn nhiều rào cản khác từ thực tế đã khiến Quỹ phát triển đất chưa thể đưa vốn ra nền kinh tế theo kế hoạch. Số lượng dự án ứng vốn các địa phương, đơn vị đề nghị quỹ đề xuất UBND tỉnh phê duyệt danh mục rất nhiều.

Tuy nhiên, những dự án đảm bảo đầy đủ hồ sơ pháp lý đúng thời hạn gửi quỹ thẩm định, phê duyệt kế hoạch ứng vốn chưa đến 50% số dự án đã đưa vào danh mục. Các dự án được Quỹ phát triển đất phê duyệt kế hoạch ứng vốn, việc giải ngân vốn ứng, nhất là các dự án phát sinh từ năm 2020 đến nay còn quá thấp (dưới 50% kế hoạch ứng vốn được duyệt).

Theo đại diện Quỹ đầu tư phát triển (đơn vị nhận ủy thác hoạt động của Quỹ phát triển đất), việc hoàn thiện hồ sơ, thủ tục pháp lý liên quan đến đất đai, quy hoạch, lập dự án đầu tư, thiết kế dự toán, đấu thầu, phê duyệt phương án bồi thường, hỗ trợ tái định cư... thuộc trách nhiệm của các đơn vị ứng vốn rất chậm, mất nhiều thời gian.

Bồi thường, hỗ trợ, tái định cư gặp khó, vướng mắc kéo dài, nhất là xác định nguồn gốc đất. Chính sách bồi thường, hỗ trợ và tái định cư bất cập, chưa đáp ứng yêu cầu và nguyện vọng của nhân dân, làm dự án bị ách tắc, chậm triển khai thực hiện để giải ngân vốn ứng...

Ngoài ra, nhiều đơn vị, địa phương đề nghị và được Quỹ phát triển đất phê duyệt kế hoạch ứng vốn nhưng trong chỉ đạo, điều hành do áp lực giải ngân vốn đầu tư công, các địa phương ưu tiên sử dụng vốn ngân sách địa phương để thực hiện dự án. Khi cần vốn mới làm thủ tục ứng vốn Quỹ phát triển đất để bù đắp.

Theo ông Hồ Minh Long - Phó Giám đốc Quỹ đầu tư phát triển, các ách tắc, vướng mắc kể trên đã dẫn đến nguồn vốn của Quỹ phát triển đất bị tồn đọng. Hiện nguồn vốn nhàn rỗi của quỹ còn khá cao, chưa thực sự phát huy hết hiệu quả sử dụng.

Tìm sự “chính danh”

Cuộc sắp xếp, kiện toàn các quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách (do UBND tỉnh quản lý) đã ủy thác cho Quỹ đầu tư phát triển quản lý hoạt động và nguồn vốn Quỹ phát triển đất ngày 1/11/2019 đã chấm dứt tư cách pháp nhân. Kể từ đó, Quỹ đầu tư phát triển hạch toán, quản lý tách biệt nguồn vốn nhận ủy thác của Quỹ phát triển đất.

Định kỳ hàng năm lập kế hoạch tài chính, báo cáo quyết toán riêng thu chi hoạt động và nguồn vốn nhận ủy thác Quỹ phát triển đất và sử dụng con dấu của Quỹ đầu tư phát triển. Quyết định thành lập, Quỹ phát triển đất không có điều lệ, không có mức vốn điều lệ ban đầu, chỉ có vốn hoạt động, không có quy định mức vốn điều lệ bổ sung hàng năm...

Có nhiều lý do buộc UBND tỉnh trình HĐND tỉnh ra quyết định sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, quyết định mức vốn điều lệ ban đầu và mức vốn điều lệ bổ sung cho Quỹ phát triển đất.

Cụ thể: Nghị định số 104/2024/NĐ-CP ngày 31/7/2024 (thay thế quyết định cũ) quy định Quỹ phát triển đất có tư cách pháp nhân (có con dấu, tài khoản, hạch toán độc lập và bộ máy...) trong cả 2 mô hình hoạt động: độc lập hay ủy thác, có điều lệ và vốn điều lệ.

Chiếu theo nghị định này, bộ máy, nguồn vốn, đối tượng, thẩm quyền ứng vốn, cơ chế tài chính ủy thác cho Quỹ đầu tư phát triển quản lý hoạt động và nguồn vốn Quỹ phát triển đất từ 1/8/2024 trở về sau có khá nhiều nội dung không còn phù hợp, nên cần sửa đổi, bổ sung.

Theo ông Trần Nam Hưng - Phó Chủ tịch UBND tỉnh, việc sắp xếp, kiện toàn tổ chức bộ máy, quyết định mức vốn điều lệ ban đầu, mức vốn điều lệ bổ sung cấp cho Quỹ phát triển đất là hết sức cần thiết nhằm bảo đảm hoạt động của Quỹ phát triển đất đúng quy định pháp luật hiện hành.

Vẫn là quỹ tài chính nhà nước ngoài ngân sách thuộc UBND tỉnh, hoạt động không vì mục đích lợi nhuận, bảo toàn và phát triển vốn, nhưng có tư cách pháp nhân, con dấu, tài khoản, hạch toán độc lập, có vốn điều lệ và tiếp tục hoạt động theo mô hình ủy thác cho Quỹ đầu tư phát triển quản lý...

Quỹ đầu tư phát triển đã tổng hợp nhu cầu ứng vốn của các địa phương giai đoạn 2026 - 2030 khoảng 2.500 tỷ đồng. Mỗi năm ứng vốn khoảng 500 tỷ đồng.

Theo tính toán, bình quân thời hạn ứng và hoàn trả vốn ứng khoảng 2,5 năm/dự án thì tổng nguồn vốn của quỹ phải có tối thiểu là 1.000 tỷ đồng để quay vòng.

Như vậy, giai đoạn 2026 - 2030, nguồn vốn điều lệ ban đầu được xác định là toàn bộ nguồn vốn hiện có của Quỹ phát triển đất tại ngày 31/12/2024 ghi trên báo cáo tài chính gần 484,3 tỷ đồng. Phải cần bổ sung hơn 515,7 tỷ đồng nguồn vốn thiếu hụt.

Ông Nguyễn Tiên Thạch - Giám đốc Quỹ đầu tư phát triển nói tất cả dự án tạo quỹ đất đều được bố trí vốn ngân sách để hoàn trả. Nhu cầu sẽ rất lớn. Bổ sung vốn là phương án khả thi vì 500 tỷ đồng sẽ không là gì cả với nhu cầu của địa phương.

Ông Nguyễn Đức - Trưởng ban Kinh tế - ngân sách HĐND tỉnh cho rằng các cuộc thẩm tra đã cơ bản thống nhất phương án sắp xếp, kiện toàn bộ máy, cấp, bổ sung vốn điều lệ cho Quỹ phát triển đất. Vốn ngân sách tỉnh cấp tối đa khoảng 500 tỷ đồng. Mỗi năm, căn cứ vào hiệu quả hoạt động của quỹ và khả năng cân đối ngân sách tỉnh, UBND tỉnh trình HĐND tỉnh xem xét, quyết định mức bổ sung vốn điều lệ cho phù hợp thực tế địa phương.

TÂM CA (trinhdungbqn@gmail.com)