Từ chiến dịch Nông Sơn - Trung Phước đến giải phóng quê hương - Bài 5: Giải phóng Tam Kỳ, hướng về Đà Nẵng
Thực hiện tư tưởng chỉ đạo của Quân ủy Trung ương, Thường vụ Khu ủy - Bộ Tư lệnh Quân khu 5 hạ quyết tâm giải phóng địa bàn toàn khu trong thời gian ngắn nhất. Mục tiêu chủ yếu ở mặt trận Quảng Nam, Quảng Đà là thị xã Tam Kỳ và TP.Đà Nẵng.
Áp sát tỉnh đường Quảng Tín
Ở khu chiến trọng điểm tây Tam Kỳ, ngoài việc điều chỉnh đội hình lập tuyến ngăn chặn bảo vệ thị xã, địch tăng cường phi pháo đánh phá ác liệt các khu vực ta chiếm giữ, các trục hành lang. Bất chấp bom đạn, các đơn vị vận tải và hàng nghìn đồng bào Tiên Phước - Nam Tam Kỳ đã vận chuyển hàng chục tấn vũ khí, đạn dược phục vụ bộ đội chiến đấu.
Theo kế hoạch, trong ngày 23/3/1975 các đơn vị phải hoàn thành công tác chuẩn bị, sẵn sàng đánh quỵ Trung đoàn 4 và Liên đoàn biệt động quân 12 ngụy; đập tan bộ máy ngụy quyền tỉnh Quảng Tín, giải phóng thị xã Tam Kỳ. Cùng ngày, tiền phương Quân khu lệnh cho tỉnh Quảng Nam sử dụng toàn bộ lực lượng đang tác chiến ở vùng đông gấp rút quay vào tiêu diệt quân địch ở phía đông thị xã Tam Kỳ, cắt cầu Kỳ Phú.
Thực hành tác chiến, từ Bình Dương - Bình Đào, Thăng Bình, các tiểu đoàn của ta vượt sông Trường Giang về lại Bình Sa, một ngày khẩn trương “đánh địch mà đi, mở đường mà tiến”, các tiểu đoàn nổ súng tiến công một số thôn ấp dọc đường hành quân, bọn địch hầu hết buông súng đầu hàng. Đêm 23/3/1975, Tiểu đoàn 72 đánh chiếm cầu Kỳ Phú, diệt trung đội bảo an; công binh triển khai 70kg thuốc nổ phá sập cầu. Đại đội V12 Bắc Tam Kỳ và Đại đội 2 Tiểu đoàn 72 đánh chiếm Núi Cấm.
Ở phía tây, tối 23/3/1975, các đơn vị tham gia chiến đấu của ta hành quân chiếm lĩnh trận địa. Đường tiếp cận mục tiêu xa, pháo địch bắn cầm canh trên các trục đường; nhưng các đơn vị tổ chức luồn lách qua tuyến phòng ngự lâm thời của địch, đưa bộ đội vào đúng vị trí đã định. Biệt động và du kích thị xã Tam Kỳ dẫn tiểu đoàn thọc sâu của Trung đoàn Ba Gia chiếm lĩnh khu vực ngã ba Trường Xuân đúng thời gian, an toàn, bí mật.
Tất cả vào vị trí ém quân đã định, sẵn sàng cho giờ G.
Giải phóng Tam Kỳ
Đúng 5 giờ 15 phút ngày 24/3/1975, trận đánh bắt đầu. Cùng một lúc pháo của Trung đoàn 368 và Trung đoàn 572 bắn phá các mục tiêu ngã ba Trường Xuân, sân bay Ngọc Bích, núi Lân, núi Tân Hợi, Khánh Thọ, Cẩm Khê.
5 giờ 25 phút, pháo binh chuyển làn vào tỉnh đường, Quán Rường, Tuần Dưỡng; tất cả cánh quân của ta đồng loạt xông lên. Trận chiến đấu diễn ra ác liệt nhất là ở sân bay Ngọc Bích. Dựa vào công sự và xe bọc thép quân địch ngoan cố chống cự; nhưng khi thấy xe tăng của ta ầm ầm lao lên đột phá vào đội hình, chúng hốt hoảng bỏ vị trí tháo chạy. Các cánh quân khác cũng đã chiếm được cầu đường sắt, Phú Tân 3, Thạch Kiều, núi Lân ra đến cốc Bà Tỏ (Kỳ Thọ - Bắc Tam Kỳ).
Trên hướng thứ yếu, Trung đoàn 38 tiến công tuyến phòng ngự của Tiểu đoàn 37 và 39 biệt động quân. Sau 1 giờ 30 phút chiến đấu, ta đã tiêu diệt phần lớn quân địch, chiếm Cẩm Khê, Khánh Thọ Đông.
Trận chiến đấu dũng mãnh, phối hợp nhịp nhàng giữa pháo binh, xe tăng, bộ binh ta vào tuyến phòng ngự lâm thời của địch ở phía tây thị xã Tam Kỳ khiến chúng không kịp trở tay. Sáu tiểu đoàn chủ lực ngụy hoặc bị tiêu diệt hoặc bị đánh tan tác. Tuyến ngăn chặn cuối cùng bảo vệ thị xã Tam Kỳ bị đập tan. Sở chỉ huy Sư đoàn 2, các trung đoàn 4, 5, Liên đoàn biệt động quân 12 và bọn ngụy quyền tiểu khu Quảng Tín ra lệnh đốt giấy tờ chuẩn bị tháo chạy.
Thế trận của địch bị phá vỡ, thời cơ đánh chiếm thị xã Tam Kỳ đã điểm. Quân ta đẩy nhanh tốc độ tiến công. Ở hướng nam, Trung đoàn Ba Gia đánh chiếm trung tâm huấn luyện, ngã tư đường sắt và thọc nhanh vào trung tâm thị xã. Ở phía tây bắc, Trung đoàn 31 đánh chiếm tỉnh đường, sau đó phát triển chiếm trận địa pháo 155 ly, ty cảnh sát và nhà lao giải thoát cho hàng trăm cán bộ, chiến sĩ cách mạng bị kẻ thù bắt giam giữ. Tại hướng đông, Tiểu đoàn 72 vượt cầu Kỳ Phú đánh chiếm ngã ba Duy Tân, phát triển ra ngã ba Nam Ngãi hội quân với Trung đoàn Ba Gia…
Vào lúc 10 giờ 30, lá cờ của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam tung bay trên nóc tỉnh đường Quảng Tín.
Đến 11 giờ ngày 24/3/1975, thị xã Tam Kỳ hoàn toàn giải phóng.
Hướng về Đà Nẵng
Tại Quế Sơn, ngày 25/3/1975, quân địch ở trung tâm huyện lỵ bắt đầu hoảng loạn, nhiều đơn vị địa phương quân, nghĩa quân tự động tan rã; bọn ngụy quyền phần lớn bỏ nhiệm sở tìm đường thoát thân. Trung đoàn 51, Sư đoàn 3 ngụy ở Động Mông, Đá Hàm, Cấm Dơi bắt đầu rút chạy, nhưng chúng cho công binh rải mìn chống tăng dày đặc dọc trục đường 105 đề phòng xe tăng của ta truy kích.
Tình hình diễn biến mau lẹ, thế tiến công của ta như vũ bão. Tuy địch còn có công sự phòng thủ vững chắc, lực lượng đông nhưng thế trận đã đổ nát, tinh thần sĩ quan, binh lính địch đã hoảng loạn. Thời cơ giải phóng Đà Nẵng, thành phố lớn thứ hai ở miền Nam đã xuất hiện. Bộ Tổng Tư lệnh chỉ thị cho Quân khu 5 và Quân đoàn 2: Phải hành động táo bạo, bất ngờ làm cho địch không kịp trở tay, tập trung lực lượng diệt tiêu hao sinh lực địch tại Đà Nẵng, chủ yếu là Sư đoàn 3 ngụy, giành thắng lợi lớn trong trận quyết chiến này, tạo điều kiện cho trận quyết chiến chiến lược sau.
Cũng trong ngày 25/3/1975, Bộ Chính trị, Quân ủy Trung ương quyết định thành lập Đảng ủy và Bộ Chỉ huy chiến dịch Huế - Đà Nẵng, do đồng chí Lê Trọng Tấn - Phó Tổng tham mưu trưởng làm Tư lệnh, đồng chí Chu Huy Mân - Tư lệnh Quân khu 5 làm chính ủy. Ngay trong đêm 25/3/1975, Bộ Tư lệnh chiến dịch hạ quyết tâm giải phóng Đà Nẵng theo phương án “đánh nhanh, giải quyết nhanh”.
-----------------
Bài cuối: Vẹn khúc ca khải hoàn