Gỏi cá cơm sông Trường Giang
Dù có bận rộn mấy, cuối tuần tôi cũng sắp xếp chạy ù về nhà. Đôi khi, chỉ để chờ món ăn mà từ lâu không thể tìm được ở bất cứ hàng quán nào nữa, chỉ còn lại trong ký ức ngày bé: gỏi cá cơm.
Nếu dọc biển Tam Thanh, Tam Tiến, người ta dễ dàng tìm thấy món gỏi trứ danh làm từ cá trích vừa bắt lên từ biển tươi cong óng ánh, thì gỏi cá cơm hiếm hoi tìm thấy ở Núi Thành - nơi sông Trường Giang lặng lẽ chảy qua.
Không phải là thứ cá cơm than bắt lên từ biển, cá cơm để làm gỏi là cá cơm rào - được bắt từ rớ giữa lòng sông vùng gần cửa biển, chỉ có vào lúc xuân sắp chuyển hè.
Con cá cơm vớt lên trong suốt, tươi rói, được chuyển ngay lên chợ phiên nửa buổi và mẹ tôi nhanh tay mua về. Cá được làm sạch, bỏ đầu, rút bớt xương sống, rửa qua giấm, sau đó được ngâm trong nước chanh.
Thịt cá tái chanh chuyển từ trong suốt sang trắng nõn, thơm phức, rồi trộn với chuốt chát, rau thơm, thêm cải cay thái sợi nhỏ, nước mắm ngon, đậu phụng rang vàng, bóp thêm ít bánh tráng nướng giòn là có thể được cho lên đĩa.
Ngồi trước hiên nhà, khi nắng cuối xuân còn chưa gay gắt, gió thổi mát rượi từ ngoài đồng thơm hương lúa non và bẻ bánh tráng xúc miếng gỏi cá. Màu xanh mát mắt của rau và ẩn trong đó là thớ cá trắng nõn ngọt lừ, muốn tan ra trong miệng, thêm chút vị cay thơm của ớt tỏi đủ để xuýt xoa, cảm nhận mỹ vị nhân gian cũng chỉ có thế này.
Cái ngon của gỏi cá cơm là cái ngon của sự vội vàng, mớ cá bắt vội từ rớ sông - vội vàng cho phiên chợ - vội vàng làm cá để chỉ khoảng 30 phút sau đĩa gỏi đã được bê ra - và sự vội vàng tranh nhau ăn nếu không sẽ hết mất - vì mẹ tôi mỗi lần làm chỉ làm 1 chén cá cơm thôi, để vừa vặn sự tươi ngon và thòm thèm.
Hương vị gỏi cá cơm cũng đến từ sự ban sơ giản đơn của nguyên liệu. Hầu như thứ nào cũng có từ vườn nhà, từ giọt nước mắm vàng ươm mẹ ủ từ vựa cá cơm than năm ngoái, đến mớ đậu phụng rang cả vỏ mẹ giữ từ mùa cũ, cọng rau thơm hay húng lủi mẹ trồng nơi gốc cây xoài, trái chuối chát xin được từ hàng xóm.
Nó cũng đến từ sự yêu thương và cưng chiều của mẹ tôi - dành cho đứa con gái dùng nửa bộ não chỉ để nghĩ đến món ăn, thỉnh thoảng nằm trong lòng mẹ thủ thỉ “mẹ ơi tự nhiên con thèm...” là hôm sau thấy mẹ tất tả đi chợ mua về nấu nướng.
Nó cũng bắt nguồn từ những hoài niệm thuở bé của tôi, ngồi dòm ba và các chú hàng xóm nói cười rổn rảng bên dĩa gỏi mẹ làm, xoa đầu tôi rằng còn bé chưa được ăn gỏi đâu, để rồi mong mình lớn thật nhanh chỉ để cho “bụng đủ cứng” mà thử cái món gỏi mọi người cứ xuýt xoa mong chờ mỗi mùa ra giêng.
Và vị ngọt của gỏi cả cơm cũng gói cả nỗi niềm tôi dành cho khúc sông quanh năm lặng thầm chảy ra biển, dành cho những con cá con tôm bé xíu vẫn nuôi tôi lớn tới bây giờ.
Để rồi cứ qua mùa gió đầu hè, đi đâu rồi cũng muốn quay về khúc sông ấy, chờ rớ lên rổ cá cơm rào - nghe lòng thòm thèm và rạo rực như gió sông bốn mùa thổi mãi…