Làm sạch thị trường
Hàng loạt địa phương đang ra quân “làm sạch thị trường”. Từ chợ truyền thống đến cơ sở kinh doanh, lực lượng chức năng tập trung kiểm tra, rà soát, thu giữ hàng giả, hàng nhái. Liệu đây có phải là giải pháp căn cơ nhằm trả lại môi trường kinh doanh lành mạnh?
Cũng như nhiều tỉnh thành khác, lực lượng chức năng của Quảng Nam gần đây mở đợt kiểm tra hàng hóa, tập trung vào chợ truyền thống. Và tình hình cũng tương tự: Nhiều tiểu thương kinh doanh ở chợ đóng cửa tạm nghỉ hoặc “dòm ngó”, khi có thông tin lực lượng chức năng đến kiểm tra là lập tức đóng cửa...
Hành vi “bất hợp tác” này, theo chia sẻ của các tiểu thương rằng, lâu nay họ buôn bán tự do, mua gì bán nấy, không cần truy xét đến nguồn gốc hàng hóa.
Mặt khác, việc thực hiện kê khai hàng hóa, hay thực hiện hóa đơn chứng từ vẫn bỏ ngỏ vì tiểu thương không nắm quy định và không ai nói gì tới. Vì vậy, nếu để cơ quan chức năng kiểm tra thì chắc chắn vi phạm. Trong khi đó, thực tiễn việc mua bán hiện nay, dù muốn làm đúng quy định về quản lý hàng hóa, tiểu thương cũng gặp nhiều khó khăn...
Thực phẩm giả, thuốc giả, hàng nhái vẫn đang trôi nổi trên thị trường; nguyên liệu, gia vị chế biến thức ăn không rõ nguồn gốc... vẫn được sử dụng tràn lan. Điều đáng nói, cả người bán lẫn người tiêu dùng lâu nay đều chấp nhận nó như một phần tất yếu của cuộc sống. Nguy hiểm hơn, tâm lý “rẻ là được” vẫn phổ biến ở không ít người tiêu dùng, vô tình tiếp tay cho hàng giả, hàng hóa không rõ nguồn gốc tồn tại.
Trong khi đó, mỗi khi cơ quan chức năng phát hiện một vụ vi phạm sản xuất kinh doanh nào đó, đặc biệt về những loại hàng hóa liên quan đến sức khỏe con người, được công khai trên phương tiện đại chúng thì dư luận lại rộ lên, mỗi người bức xúc một kiểu.
Cùng với thông tin chính thống, trên mạng xã hội hằng ngày xuất hiện những hình ảnh sản xuất bẩn, kinh doanh gian dối... cũng làm cho người dân lo ngại, hoang mang.
Thực trạng trên đã khiến bức tranh thị trường hàng hóa lâu nay “tranh tối tranh sáng” rất khó kiểm soát, dù đã được cơ quan quản lý nhìn thấy và nỗ lực kiểm tra, xử lý. Ví dụ ở Quảng Nam, theo báo cáo, năm 2024, qua kiểm tra, hàng nghìn cơ sở bị phát hiện vi phạm an toàn thực phẩm nhưng chỉ số ít bị xử phạt, phần lớn chỉ bị… nhắc nhở.
Công tác kiểm soát an toàn thực phẩm hiện vẫn gặp hàng loạt khó khăn từ mô hình sản xuất nhỏ lẻ, chợ truyền thống không kiểm soát được nguồn hàng, đến dịch vụ nấu ăn lưu động không phép... Mỗi loại hình đều có đặc thù riêng, nhưng điểm chung là đều tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn thực phẩm.
Việc kiểm soát nguồn gốc hàng hóa, gian lận thương mại cũng được nhìn nhận là tồn tại nhiều bất cập: Đối tượng hoạt động tinh vi; quy định chồng chéo; nhiều cơ quan quản lý; nguồn nhân lực mỏng...
Không phải cơ quan chức năng không nỗ lực, nhưng thực tế việc kiểm soát thị trường hàng hóa đang tồn tại những lỗ hổng khó lấp đầy. Đợt “làm sạch thị trường” rầm rộ lần này mang lại cảm giác an tâm tạm thời cho người dân, nhưng chưa giải quyết được hạn chế căn cơ để tạo sự lành mạnh cho thị trường hàng hóa. Theo các chuyên gia, cần xây dựng những cơ chế quản lý hàng hóa theo hướng minh bạch - liên tục - đồng bộ.
Trước hết là minh bạch thông tin: Xây dựng cơ sở dữ liệu quốc gia về sản phẩm đã được cấp phép, doanh nghiệp đủ điều kiện kinh doanh, chuẩn công nghiệp; đưa công khai thông tin lên cổng điện tử và ứng dụng di động để người tiêu dùng có thể tự tra cứu nhanh chóng.
Hoạt động kiểm soát phải liên tục, không chỉ theo đợt; hình thành đội kiểm tra cơ động đa ngành, hoạt động xuyên suốt thay vì đóng điểm xuất phát ở các chiến dịch ngắn hạn; áp dụng công nghệ giám sát tự động, camera AI tại đầu mối phân phối, chợ đầu mối, bến bãi để phát hiện vi phạm kịp thời. Đặc biệt, cần xây dựng những quy định phù hợp, sát thực tiễn, dễ kiểm soát và dễ áp dụng cho các bên liên quan...
Công tác chống hàng giả, hàng nhái và đảm bảo an toàn thực phẩm là hành trình dài. Nhưng nếu không bắt đầu ngay từ hôm nay bằng hành động thực chất, thì khó “làm sạch thị trường”.