Dũng khí Huỳnh Quang Mãi

Tuổi thơ và những ngày tù đày

Ông Mai Văn Sa, người cùng quê làng Phú Toản, xã Thăng Phước, cũng là người bạn tù ở đảo Phú Quốc kể rằng, Huỳnh Quang Mãi sinh vào khoảng năm 1954, trong một gia đình nông dân nghèo, giàu lòng yêu nước. Với một dáng người tầm trung, Huỳnh Quang Mãi có làn da bánh mật, rắn chắc, gan dạ không sợ hiểm nguy gian khó.

Đầu năm 1970, Huỳnh Quang Mãi tham gia du kích xã, kiêm giao liên. Giữa năm 1970, Huỳnh Quang Mãi bị bắt trong một trận tập kích của lính Mỹ vào làng Phú Toản. Sau khi giam cầm tra tấn tại nhà lao Chu Lai bọn chúng di lý Huỳnh Quang Mãi ra giam cầm ở nhà lao Non Nước, Đà Nẵng. Tại đây, Huỳnh Quang Mãi gặp nhiều người bạn tù yêu nước, trong đó có ông Hoàng Ngọc Thanh, người xã Duy An, hiện nay là thị trấn Nam Phước, huyện Duy Xuyên.

Trưa 2/6/2025, tại ngôi nhà số 133 Hùng Vương, thị trấn Nam Phước, ông Hoàng Ngọc Thanh, năm nay ngoài 82 tuổi đã kể về những năm tháng tù đày với Huỳnh Quang Mãi. Tại nhà lao Non Nước, khi biết Huỳnh Quang Mãi đã khai với bọn chúng là chỉ mới 14 tuổi, đi giữ trâu thì bị lính Mỹ bắt, chưa tham gia bất cứ một việc gì cho cộng sản, nên ông Hoàng Ngọc Thanh khuyên đến ban giám thị phản cung, khai lại 18 tuổi, vừa tham gia du kích, kiêm giao liên, nhưng chưa đi đánh trận nào.

Nếu bọn chúng hỏi lần trước tại sao khai gian dối, thì nói rằng, vì quá sợ bị đánh đập nên phải khai nhỏ tuổi như vậy. Nếu khai còn tuổi thiếu nhi thì bọn chúng sẽ đưa vào thiếu sinh quân rồi bắt đi lính. Cố gắng chịu thêm mấy trận đòn nữa rồi sẽ trở thành tù binh mà vẫn giữ được khí tiết của người chiến sĩ cách mạng. Huỳnh Quang Mãi hiểu ý, rồi làm đúng như lời khuyên của Hoàng Ngọc Thanh.

Đầu tháng 5/1971, có thông tin ngày 19/5 cộng sản sẽ đánh vào Đà Nẵng và Trại giam Non Nước, giải thoát tù binh. Vì vậy, ngày 17/5 địch ráo riết chuyển toàn bộ tù binh ra đảo Phú Quốc. Sau 5 ngày lênh đênh trên biển thì ngày 22/5 chiếc tàu hải quân Mỹ đến đậu ở ngoài khơi gần bờ đảo Phú Quốc.

Những chiếc xà lan tốc độ cao lần lượt ra áp tải từng nhóm anh em tù binh vào đảo. Vừa bước xuống bờ, một tốp quân cảnh ùa đến, đánh tù binh tới tấp rồi đẩy lên những chiếc xe GMC. Khi tù binh vừa bước xuống cổng trại thì tốp quân cảnh khác tiếp tục đánh cho đến khi bọn giám thị làm thủ tục nhập trại mới thôi.

Anh dũng đấu tranh

Trại giam Tù binh chiến tranh Phú Quốc (năm 1971) có 12 khu, mỗi khu có 8 - 10 phòng, mỗi phòng nhốt có 50 - 80 tù binh. Mỗi khu có một đại diện do Đảng ủy trong nhà lao cử tham gia để hình thành nên Ban đại diện của nhà lao. Mỗi phòng có một trưởng phòng cũng do Đảng ủy cài cắm vào. Huỳnh Quang Mãi được đưa vào phòng 1, khu 11 do Hoàng Ngọc Thanh làm trưởng phòng.

Đầu tháng 8/1971, mấy tên quân cảnh gọi ông Hoàng Ngọc Thanh lên gặp giám thị. Vừa bước vào phòng thì tên thượng sĩ Cầu đã ngồi sẵn ở đó. Hắn ra lệnh cho trưởng phòng lột hết áo anh em tù để in số. Hoàng Ngọc Thanh từ tốn đáp: Tôi sẽ về truyền đạt ý của thượng sĩ cho anh em, còn việc anh em có chịu nghe không thì là quyền của họ chứ tôi làm sao bảo được!

Về lại phòng giam, Hoàng Ngọc Thanh nói rõ ý kiến chỉ đạo của Đảng ủy rằng, nếu in hai chữ TB (tù binh) và số tù vào áo thì anh em kiên quyết đấu tranh không mặc. Khoảng 3 giờ chiều 16/8, có 3 tên quân cảnh bước vào cửa phòng số 1 (khu 11) gọi Hoàng Ngọc Thanh (trưởng phòng), Nguyễn Văn Thăng (thành viên ban đại diện) và Huỳnh Quang Mãi lên gặp ban giám thị.

Tên giám thị thượng sĩ Cầu bắt 3 ông đứng thành hàng ngang. Từ phải sang trái lần lượt là Hoàng Ngọc Thanh, Huỳnh Quang Mãi, Nguyễn Văn Thăng. Có mấy tên quân cảnh đứng canh. Giám thị Cầu đập bàn, bắt Hoàng Ngọc Thanh bước lên đặt hai tay trên bàn và dùng thước gỗ đánh tới tấp nhằm hạ gục ý chí Huỳnh Quang Mãi.

Sau khi tra tấn Hoàng Ngọc Thanh, tên thượng sĩ Cầu bắt Huỳnh Quang Mãi bước lên, đưa chiếc áo tù có in số bắt mặc vào. Huỳnh Quang Mãi đanh thép đáp trả: Tau không mặc. Vừa dứt lời, anh nhanh tay xé toạc chiếc áo rồi vứt thẳng vào mặt tên giám thị Cầu.

Nổi cơn thịnh nộ, tên giám thị Cầu chạy vào phòng xách ra khẩu súng R15 bắn chỉ thiên, báo động. Cả một lũ quân cảnh ập đến, lôi Huỳnh Quang Mãi vào phòng biệt giam. Tối hôm đó, bọn chúng thi nhau tra tấn cực hình người chiến sĩ trẻ tuổi Huỳnh Quang Mãi đến “thừa sống thiếu chết”. Một mũi dày đinh thốc thẳng vào bụng dưới, bàng quang của Huỳnh Quang Mãi bị vỡ, cả vùng bụng căng phồng lên như chiếc bong bóng. Huỳnh Quang Mãi đã trút hơi thở cuối cùng khi vừa tròn 17 tuổi.

Sau khi xác nhận Huỳnh Quang Mãi đã chết, bọn chúng âm thầm đưa thi thể ra chôn lấp ở nghĩa địa tại đảo. Sự hy sinh anh dũng của Huỳnh Quang Mãi đã để lại một tấm gương sáng ngời về chủ nghĩa anh hùng cách mạng và thổi bùng ngọn lửa đấu tranh tuyệt thực của hàng nghìn anh em tù bình nơi đây. Cuộc đấu tranh kéo dài gần 10 ngày, đến khi bọn giám thị đứng ra nhận lỗi, hứa sẽ trừng trị những tay quân cảnh nào gây ra cái chết đối với Huỳnh Quang Mãi thì cuộc đấu tranh mới lắng xuống.

PHẠM LÂM