Chuyện thú vị về Wiener Zeitung, tờ báo in lâu đời nhất thế giới
(QNO) - Hãy tưởng tượng bạn cầm trên tay một tờ báo đã tồn tại qua ba thế kỷ, từng đưa tin về những buổi hòa nhạc của Mozart khi cậu còn là một thần đồng 12 tuổi, từng in lá thư thoái vị của hoàng đế Habsburg cuối cùng, và chứng kiến cả những ngày đen tối của Thế chiến. Tờ báo ấy - Wiener Zeitung (gọi là Báo Người Viên) không chỉ là một ấn phẩm, nó là một cuốn biên niên sử sống động của nước Áo.
Tờ báo in tồn tại 320 năm
Wiener Zeitung ra đời vào ngày 8/8/1703, dưới cái tên Wienerisches Diarium tại Vienna hoa lệ. Khi ấy, nó hứa hẹn mang đến những bản tin “trực tiếp, không hùng biện, không thơ ca”.
Từ những trang giấy thô sơ in hai lần một tuần, tờ báo nhanh chóng trở thành tiếng nói chính thức của triều đình Đế quốc Áo, cung cấp thông tin độc quyền từ hoàng cung. Qua thời gian, nó ghi dấu ấn qua những sự kiện lịch sử trọng đại: từ báo cáo về các trận chiến giữa quân Áo và Pháp năm 1799, đến việc trở thành công báo chính thức của chính phủ Áo vào năm 1810.
Tờ báo đã sống qua 12 đời tổng thống, 10 đời hoàng đế, hai nền cộng hòa, và cả những năm tháng bị Đức Quốc xã đóng cửa từ 1939 đến 1945.
Điều gì khiến Wiener Zeitung đặc biệt đến vậy?
Không chỉ là tuổi thọ đáng kinh ngạc, mà còn là khả năng thích nghi và giữ vững tính độc lập về biên tập dù thuộc sở hữu của chính phủ Áo. Tờ báo từng đạt lượng phát hành 20.000 bản vào các ngày thường và gấp đôi vào cuối tuần, một con số khiêm tốn nhưng đáng kể với một ấn phẩm tập trung vào chất lượng. Từ những dòng tin về Mozart năm 1768 đến phỏng vấn những nhân vật như Arnold Schwarzenegger hay Phó Chủ tịch Ủy ban EU Věra Jourová trong những ngày cuối, Wiener Zeitung luôn biết cách kể những câu chuyện có sức sống vượt thời gian.
Thế nhưng, mọi câu chuyện dù đẹp đẽ đến đâu cũng có thể đối mặt với hồi kết. Tháng 4/2023, một đạo luật mới được chính phủ liên minh Áo thông qua đã thay đổi tất cả. Luật này bãi bỏ yêu cầu các công ty phải trả tiền để đăng thông báo pháp lý trên báo in – nguồn thu chính giúp Wiener Zeitung tồn tại qua bao thế kỷ. Hậu quả là một cú sốc tài chính: nhà xuất bản ước tính thiệt hại 18 triệu euro, buộc phải cắt giảm 63 việc làm, trong đó số biên tập viên giảm từ 55 xuống còn 20. “Đây là thời kỳ khó khăn cho báo chí chất lượng,” tờ báo viết trong bài xã luận cuối cùng, khi phải cạnh tranh với “tin giả, video mèo và thuyết âm mưu” trên các nền tảng số.
Ngày 30/6/2023, Wiener Zeitung phát hành ấn bản in hàng ngày cuối cùng. Những trang báo ấy không chỉ là giấy mực, mà là một lời tạm biệt đầy tiếc nuối với một di sản báo chí từng được Tổ chức Kỷ lục Guinness công nhận là tờ báo lâu đời nhất còn phát hành.
Chuyển Wiener Zeitung lên không gian số
Dẫu vậy, tờ báo không hoàn toàn biến mất. Nó chuyển mình sang không gian số, tiếp tục xuất bản trực tuyến và lên kế hoạch cho một ấn bản in hằng tháng.
Nhưng liệu phiên bản trực tuyến có giữ được linh hồn của những trang giấy từng thấm đẫm lịch sử? Liệu một ấn phẩm in định kỳ có đủ sức khơi dậy cảm giác lật giở từng trang báo, ngửi mùi mực in như trước đây?
Sự kết thúc của bản in hàng ngày không chỉ là mất mát của riêng Wiener Zeitung, mà còn là dấu hiệu cho một thời kỳ chuyển đổi đầy thách thức của báo chí truyền thống.
Danh hiệu “tờ báo lâu đời nhất thế giới còn xuất bản hằng ngày” giờ đây thuộc về Hildesheimer Allgemeine Zeitung của Đức, ra đời năm 1705. Nhưng với người Áo, Wiener Zeitung vẫn là biểu tượng của sự bền bỉ và chất lượng, một chứng nhân lịch sử đã ghi lại những thăng trầm của đất nước qua hơn ba thế kỷ.
Phó Chủ tịch Věra Jourová, trong một cuộc phỏng vấn với hãng thông tấn Áo, bày tỏ sự không hài lòng của mình trên truyền thông: “Wiener Zeitung đã đóng vai trò tuyệt vời trong việc cung cấp thông tin cho mọi người.” Lời nói ấy như một lời nhắc nhở rằng giá trị của báo chí chất lượng không thể đo đếm bằng doanh thu. Trong thời đại mà thông tin tràn ngập nhưng sự thật lại khan hiếm, sự vắng bóng của một tờ báo như Wiener Zeitung khiến người ta không khỏi bâng khuâng.
Khi bạn đọc những dòng này, có lẽ đâu đó ở Vienna, một người đang cất giữ ấn bản cuối cùng của Wiener Zeitung như một kỷ vật. Có lẽ họ đang nhớ về những ngày cầm tờ báo trên tay, lật qua từng trang, cảm nhận lịch sử sống động qua từng con chữ. Wiener Zeitung, dù không còn in hằng ngày, vẫn sẽ sống tiếp trong ký ức và trên không gian số. Nhưng với những ai yêu báo chí, sự ra đi của ấn bản in là một nỗi tiếc nuối khó nguôi, như khép lại một chương sách quý giá của nhân loại.