Mùa cá đồng

Những ngày đông, đi dọc triền sông hay bờ ruộng, bờ khe, mương nước… sẽ thấy rất nhiều người mang tơi, đội nón đứng quăng lưới, kéo vó chờ bắt cá. Bên cạnh đó là những đứa trẻ hiếu kỳ chờ người lớn kéo cá lên để nhặt nhạnh mớ cá nhỏ đem về cho mẹ. Tôi từng là một trong những đứa trẻ hiếu kỳ đó cách đây gần nửa thế kỷ.

Cứ đến mùa nước lụt, được nghỉ học, tôi theo đám con nít trong làng đi canh người lớn kéo vó để “hôi cá” (nhặt cá vụn mà người kéo lưới cho). Và thành quả đem về cho mẹ sau cả buổi sáng đứng chờ dưới mưa là mớ cá rô con nhảy đành đạch để mẹ nướng than hồng dằm mắm cái; mấy con cá diếc non, cá bống để nấu canh hay mớ cá cấn để mẹ kho lá nghệ.

Dư vị của món ăn quen thuộc của những mùa cá đồng ngày thơ bé vẫn theo tôi lớn lên và đi vào thói quen ăn uống mỗi ngày; dẫu đứa trẻ hiếu kỳ ngày nào giờ tóc đã pha màu sương.

Mùa này, muốn ăn những món từ cá đồng, cứ chịu khó mặc áo mưa lội chợ sớm. Rảo qua hàng đồ quê hay họp vội ở mé chợ, thể nào cũng mua được mớ cá rô đồng, cá diếc, cá hanh… còn đang quẫy trong thau nước; hay mớ cá cấn, cá mại còn tươi óng ánh trong cái rổ bộng mà người bán vừa quảy ra từ các bến sông quê.

Cá diếc nấu canh rau răm là món ăn mà bất cứ ai cũng muốn một lần được nếm. Có điều ăn món này cẩn thận nếu không rất dễ bị hóc xương vì cá diếc là loại nhiều xương dăm. Món cá diếc ngon nhờ nước canh ngọt đậm vị ngọt của cá tươi, mùi thơm của rau răm và hành tươi.

Cá diếc mua về rửa sạch nhớt, không cần bóc mang. Bắc nồi nước chờ sôi, giã củ hành tươi cho vào chút nước mắm, mấy hạt muối sống để sẵn. Rửa sạch mớ rau răm, đập dập trái ớt xanh và xắt hành lá để bên cạnh.

Nồi nước sôi, cho cá vào, nước sôi lại cho mắm muối, để sôi thêm chừng ba phút, cho trái ớt xanh đập dập kèm theo mớ rau răm, hành lá rồi nêm nếm lại cho vừa miệng, nhắc xuống, rắc chút hạt tiêu rồi ăn nóng mới ngon. Canh cá diếc rau răm là món bổ dưỡng cho những người mới ốm dậy hay mẹ bầu sau sinh.

Nếu thích món cá nướng hay chiên giòn dằm mắm cái ớt tỏi thì chọn mua mớ cá rô đồng đang giãy đành đạch trong giỏ tre. Cá rô rửa qua nước cho sạch bùn và rong rêu, cho vào kẹp sắt rồi nướng trên than hồng.

Vừa quạt cho than hực lên vừa trở qua trở lại kẹp cá kẻo cháy sém. Khi lớp vảy trên thân cá vừa bén than nóng cong lại thì mùi thơm ngào ngạt cũng tỏa ra. Mùi thơm của cá rô nướng than kích thích vị giác một cách rất bất ngờ. Chỉ ngửi thấy mùi cá nướng thôi là đã muốn vặt ngay con cá bỏ vào miệng nhai rôm rốp cho đã đời. Nhưng khoan, chờ đã.

Trong lúc mẹ nướng cá, tôi chạy ra vườn vặt mấy trái ớt hiểm vô giã chung với mấy tép tỏi để đó. Mở hũ mắm cá cơm ở góc bếp, rón rén múc một vá rồi đậy kỹ lại.

Xong cho mắm vào cối ớt tỏi đã giã nát, thêm chút đường và vắt thêm miếng chanh cho mắm dậy mùi, rồi để bát mắm vào giữa mâm chờ mẹ róc mớ cá rô đã chín giòn vào cái dĩa sành chờ sẵn.

Mớ rau cải luộc trộn thêm hành lá cũng vừa kịp nguội. Cả nhà ngồi vào mâm, ngoài kia gió thổi se sắt nhưng trong nhà ấm sực bởi bữa cơm ngon với cá rô nướng giòn rụm chấm mắm cái thơm, ăn vào tới đâu nhớ tới đó.

Bữa nào mẹ bận không quạt than nướng cá thì mẹ sai tôi bắc chảo dầu chiên. Cá rô chiên giòn cũng rất ngon, nhưng không thể nào ngon như cá rô nướng. Mãi đến bây giờ, tôi như vẫn còn nhớ vị ngon của những bữa cơm có cá rô nướng của những mùa mưa ngày cũ.

Riêng món cá cấn kho lá nghệ thì ngon kiểu khác. Bữa cơm có đĩa cá cấn kho nghệ, thêm chén mắm dưa và đĩa rau lang luộc thì bao nhiêu cơm trong nồi cũng hết sạch. Mớ cá non, xương mềm mụp ấy kho lẫn với lá nghệ non xắt nhỏ, giã thêm củ nghệ tươi, chút ớt, chút tiêu, chút nước mắm và mỡ nước là món ăn luôn gợi trong mỗi người tha phương nỗi nhớ nhà, nhớ mẹ trong những ngày mưa dầm rét mướt.