100 năm "Đi tìm thời gian đã mất"

Năm 2013, tròn 100 năm ra đời bộ tiểu thuyết “À la Recherche du temps perdu” (Đi tìm thời gian đã mất) của Marcel Proust - một trong 3 nhà văn khởi xướng cuộc cách mạng tiểu thuyết trong thế kỷ 20. Đi tìm thời gian đã mất được xem là một trong 10 tác phẩm xuất sắc nhất của mọi thời đại.

Bộ tiểu thuyết gồm 7 tập được dịch ra nhiều thứ tiếng làm say mê độc giả khắp năm châu. Tiểu thuyết mang dấu ấn tự truyện với nhân vật chính là người kể chuyện ở ngôi thứ nhất xưng “tôi”. Công cuộc đi tìm cái tôi với muôn ngàn bóng dáng, luôn luôn thay hình đổi dạng, có nhiều nhân cách trong một nhân cách, nhiều hữu thể trong một hữu thể. “Tôi” kể chuyện mình từ ngày còn nhỏ, với những ước mơ, dằn vặt, mối tình với Gilberte - con gái của Swann; với Albertine - một trong những cô gái tuổi hoa, mối tình thơ mộng nhưng đầy đau xót. Ở đó còn có cả thiên đường tuổi ấu thơ; một xã hội thượng lưu giả dối, nhạt nhẽo. Albertine sống bên cạnh Marcel như một nữ tù nhân, rồi chết một cách thảm thương. Marcel Proust đã ngược thời gian để trở về với những hương vị của tuổi thơ. Đó chỉ là vị thơm của một cái bánh, một mùi hoa hay cảm giác ngọt ngào của nụ hôn nhẹ phớt trên đôi má… Cuối cùng thời gian lại tìm thấy, tìm ra lẽ sống của mình là cống hiến cuộc đời cho nghệ thuật.

Nhà văn Marcel Proust.

Marcel Proust hoàn thành quyển 1: Bên phía nhà Swann vào năm 1912, sau đó tiếp tục ra mắt các quyển: Dưới bóng những cô gái tuổi hoa, Về phía nhà Germantes, Sodome và Gomorrhe, Cô gái bị cầm tù, Albertine biến mất và quyển 7 hoàn thành vào năm 1927: Thời gian tìm thấy lại. Với độc giả Việt Nam, Dưới bóng những cô gái tuổi hoa đã được dịch và in ra từ năm 1992, đến nay đã ngấm vào lòng người. Tập truyện mang đậm chất thơ về cảm xúc nhân vật, trăn trở tâm hồn, về nghệ thuật sáng tạo… đã được trao giải thưởng văn học Pháp Goncourt 1919 và từ lâu đã được coi là danh tác văn học, niềm kiêu hãnh của văn chương Pháp. Nhân dịp này, NXB Văn Học và Nhã Nam vừa giới thiệu tập đầu tiên của bộ tiểu thuyết kinh điển Bên phía nhà Swann của Marcel Proust.

Năm 2013, thế giới vinh danh nhà văn Pháp Marcel Proust. Sách của ông đã từng được biết bao nhiêu thế hệ các nhà nghiên cứu, giới phê bình mang ra mổ xẻ trên bục giảng đường hay tại các cuộc hội thảo. Đã có rất nhiều các cuộc hội thảo để cùng nhìn lại sự nghiệp của ông. Tại Pháp, các nhà xuất bản thi nhau tái bản các tác phẩm của Proust, hoặc phát hành sách mới nói về những đóng góp to lớn của ông cho nền văn học của thế kỷ 20. Như nhà văn Pháp Eugène Nicole, một người đang giảng dạy tại đại học ở Mỹ đã ghi nhận: “Thế giới ngày nay cần đến Proust, cần có được một tác phẩm như Đi tìm thời gian đã mất bởi Proust đã đưa nhân loại vào một thế giới tuyệt vời”. Hay “Trong một ngàn năm nữa, độc giả của Marcel Proust vẫn sẽ bị ông mê hoặc”. Các nhà phê bình văn học đánh giá Proust là một trong những nhà văn vĩ đại nhất thế kỷ 20, cũng như nhà văn Nga Leo Tolstoy của thế kỷ 19 và những nhà văn sinh ra cuối thế kỷ 19, đầu thế kỷ 20 hầu như không ai tránh được những nguồn ảnh hưởng lớn, trong đó có Proust.

Sinh thời, Marcel Proust bị bệnh suyễn kinh niên. Vào những năm cuối đời, sức khỏe ông lại càng suy sụp. Đôi khi cả tháng trời, Proust không bước chân ra khỏi phòng ngủ của mình. Ông ngồi trên giường và sáng tác. Tháng 11.1922, Marcel Proust qua đời sau cơn bạo bệnh, thọ 51 tuổi. Thiên tài văn học Proust về an nghỉ bên cạnh người mẹ yêu tại nghĩa trang nổi tiếng của quê hương, Père-Lachaise.

KIM OANH