Ẩm thực người Hoa ngày xuân

Những sinh hoạt văn hóa, lễ hội, đặc biệt là các món ăn truyền thống của bà con người Hoa tại Hội An đang được bảo lưu khá phong phú.

Hoành thánh - món ăn đặc trưng của người Hoa ở Hội An. Ảnh: QUỐC HẢI

Mỗi dịp xuân về, bà con người Hoa ở Hội An có tục lệ chế biến một số món ăn riêng để cùng gia đình, bạn bè chung vui đón tết. Ông Thái Thiện Ngôn (ở đường Lê Lợi) cho hay, đó là các món ăn như phậc-xồi, cơm Dương Châu, bún xào Phúc Kiến, khoai nhục, chè trôi nước, cá hấp... Theo ông Ngôn, nếu như những chậu quýt quả vàng rực rỡ gắn với ý nghĩa đại cát, dĩa dưa hấu đỏ tươi báo hiệu những điều may mắn... thì các món ăn trên cũng nhằm thể hiện những ý nghĩa cát tường theo cách đặt tên hoặc do sự đồng âm. “Món cơm Dương Châu được đặt tên “Kim ngọc mãn đường” nhằm cầu chúc một năm mới dư đủ, thịnh vượng, vàng bạc đầy nhà. Món thịt heo quay được gọi là “Hồng phúc tề thiên”; món mì xào, bún xào gọi “Phú quý trường thọ”, đó là những lời chúc tốt lành đầu năm về một cuộc sống sung túc, hạnh phúc lâu bền” - ông Ngôn nói.

Định cư tại Hội An từ cuối thế kỷ XVI đến nay, cộng đồng người Hoa đã chung tay góp sức cùng nhân dân địa phương xây dựng thương cảng Hội An thành đô thị vang bóng một thời và để lại nhiều dấu ấn văn hóa sâu sắc. Ông Trần Văn An - Phó Giám đốc Trung tâm Quản lý bảo tồn di sản văn hóa Hội An cho biết: “Trong truyền thống ẩm thực “Hội An trăm vật trăm ngon” có sự góp phần rất lớn của bà con người Hoa. Vai trò này thể hiện trước hết ở chỗ, bà con người Hoa là những người đã truyền tải, phổ biến nhiều món ăn, nhiều kinh nghiệm ẩm thực từ bên ngoài vào Hội An”.

Một số tư liệu có niên đại thế kỷ XVIII cho biết, thời bấy giờ nhiều khách buôn đã mang tặng quan lại địa phương những món ăn có nguồn gốc từ Trung Hoa như bún Phúc Kiến, bột đậu Đường Sơn; từ Thái Lan có đậu Xiêm hoặc từ phương Tây có nho khô... Với kinh nghiệm ẩm thực và nguồn nguyên liệu phong phú tại chỗ, bà con người Hoa đã chế biến, sáng tạo nên một số món ăn mới mang tính địa phương, trong đó một số món ngày nay đã trở thành đặc sản của Hội An như bánh in bột đậu, bánh nướng, xí mà, lục tàu xá, lường phảnh, hoành thánh...

“Các món ăn và những tục lệ liên quan đến các món ăn trong dịp tết của bà con người Hoa là hình thái văn hóa phi vật thể rất đáng quan tâm. Nó góp phần minh chứng cho sự phong phú, đa dạng về truyền thống ẩm thực của phố cổ Hội An cũng như sự hấp dẫn, độc đáo của truyền thống này” - ông Trần Văn An nói. Có lẽ không đâu trên đất nước ta, những tục lệ ẩm thực với những nét riêng liên quan đến người Hoa lại được bảo lưu đậm nét đến như vậy. Vì thế, việc nghiên cứu đưa vào kế hoạch bảo tồn, phát huy bộ phận di sản này là hết sức cần thiết nhằm góp phần giới thiệu, quảng bá các giá trị của đô thị cổ Hội An - Di sản văn hóa thế giới nói chung, di sản văn hóa ẩm thực Hội An nói riêng đến với mọi người.

QUỐC HẢI