Ba mươi ngày trên đất Mỹ - Kỳ 5: Những thương hiệu Việt ở Mỹ

(QNO) - Đi qua nhiều bang trên nước Mỹ có thể chúng ta sẽ gặp những ông chủ của các trung tâm thương mại, khách sạn như Vietnam Town ở San Jose, Little Saigon Inn ở Garden Grove do người Việt trong nước gần đây sang đầu tư. Những khu khác như chợ Phước Lộc Thọ, Trung tâm Eden ở DC, các trung tâm thương mại Hong Kong ở Houston, Oregon Bến Thành Market ở Philadelphia hay Phở Pasteur ở Boston và nhiều tiệm nail lớn ở khắp các tiểu bang đều do người Việt định cư tại Mỹ làm chủ. Lại cũng nghe kể về tên tuổi của nhiều vị bác sĩ, dược sĩ, cả các thầy thuốc Đông y, luật sư nổi tiếng là người Việt. Họ đã tạo nên những thương hiệu tạo nên niềm tự hào cho cộng đồng… Nhưng chỉ có một tháng “cỡi ngựa xem Hoa Kỳ”, qua hơn chục tiểu bang như tôi thì thật khó tìm hiểu hết! Ở đây chỉ kể lại vài trường hợp mà tôi biết rõ…

Khu Vietnam Town do người Việt sang đầu tư.

Uốn tóc Lê Nẫm

Những năm 60-70 của thế kỷ trước, có lẽ nhiều người còn nhớ các hiệu uốn tóc nổi tiếng ở trung tâm TP.Đà Nẵng như Bính Sau, Ngọc Hương hay Lê Nẫm. Đó là những người cùng quê ở làng Thanh Quýt, huyện Điện Bàn (Quảng Nam). Làng này có mấy nghề truyền thống là trồng và chế biến thuốc lá thương hiệu Cẩm Lệ chiếm lĩnh hầu hết thị trường các thành phố miền Nam, nghề dệt vải bán cho thương lái nước ngoài tại cảng thị Hội An. Đất làng này ít, dân đông nên tiểu thủ công và dịch vụ là lối thoát trên đường mưu sinh. Bởi vậy, từ đầu thế kỷ 20, khi nghề dệt vải tàn lụi, thị trường thuốc lá thu hẹp, nhiều người trai trẻ trong làng đã đi tìm học nhiều nghề khác ở Hội An và Đà Nẵng, mà nổi bật trong đó là nghề uốn tóc. Các người thợ lớp đầu tiên mạnh dạn mở hiệu là các ông Nguyễn Hữu Bính, Lê Tự Sau mở chung hiệu Bính Sau; Nguyễn Hữu Ngọc mở hiệu Ngọc Hương trước cổng chợ Hàn và Lê Tự Nẫm mở hiệu Lê Nẫm trên đường Trần Hưng Đạo, nay là Nguyễn Thái Học. Một vài người nữa ra mở hiệu ở Huế, Hội An, Qui Nhơn và cả Sài gòn. Nghề uốn tóc thu hút được nhiều nhân lực trẻ từ nông thôn ra, tuy vậy, những ông chủ đầu tiên vẫn giữ được chỗ đứng suốt nhiều thập niên sau đó, trong đó có ông Lê Tự Nẫm…

Sau khi định cư ở Houston, Texas (Mỹ) từ đầu những năm 1980, ông Nẫm xây dựng lại nghề cũ. Cho đến mùa hè 2014, sau 30 năm ở xứ người, ông đã xây dựng hơn 20 hiệu uốn tóc mang tên ông ở nhiều thành phố; đào tạo hàng trăm học trò thành những chuyên gia làm đẹp. Những học trò có chí lập nghiệp đã được ông nhượng lại thương quyền để tiếp tục hành nghề. Ông chỉ giữ lại một cửa hiệu ở khu Bellaire, Houston với hơn 20 thợ chuyên nghiệp. Tuy đã 86 tuổi, hằng ngày ông vẫn lái xe đến cửa hiệu làm việc nhiều giờ để tư vấn cho các khách hàng hạng sang hoặc chỉ bảo cho các học trò… Nhiều người khách cho biết cái làm nên thương hiệu Lê Nẫm chính là một loại thuốc uốn tóc rất đặc biệt, khách hàng vẫn giữ được kiểu dáng tóc đẹp qua nhiều ngày, sau cả khi ngủ hoặc đi tắm về! Còn ông lại nói với tôi: đó chính là tinh thần luôn cố gắng hết mình, làm việc cùng nhau một cách hết lòng. “Nhưng quan trọng nhất là… nhờ ơn trời!” - ông nói.

Ông Lê Nẫm.

Và cũng nhờ…ơn trời, đến nay các con ông đều là những bác sĩ, luật sư có uy tín ở Mỹ, cả con dâu lẫn con rể đều là người Việt, nhờ vậy mà vẫn giữ được sợi dây tình cảm gia đình, dòng tộc bền chặt; từ đó ông có thời gian cùng bạn bè làm thêm nhiều công tác thiện nguyện, giúp đỡ người nghèo ở quê hương…

Bánh mì Ba Lẹ

Sau một ngày dạo chơi ở thành phố Boston, chân mỏi và bụng đói, chúng tôi lên xe trở về nhà chú Tiến, một chuyên viên IT làm việc ở trung tâm thành phố. Trên đường Dorchester, chúng tôi quyết định đi mua đồ nhậu và thức ăn cho bữa tối. Hôm đó, ngoài chúng tôi, còn có vài phụ huynh có con học thạc sĩ quản trị kinh doanh bên Harvard bay từ San Jose sang dự lễ tốt nghiệp. “Phải nhậu một bữa ra trò!”, ông chú bảo vậy và tạt xe vào dừng bên đường… Hiệu bánh mì nổi tiếng mang tên Ba Le đã ở ngày trước mặt. Đó là hai ngôi nhà kế tiếp nhau, một bên làm cửa hiệu bán các loại thịt, chả, nem tré, bên cạnh là một lò bánh mì luôn mở cửa từ 5 giờ sang đến 9 giờ đêm… Chú tôi bảo, bánh mì nhân thịt kiểu Pháp của người Việt ở Mỹ thì có nhiều, như Lee Sandwich, Thim Hing ở rải rác từ Cali, Texas đến Oklahoma, nhưng không đâu nổi tiếng bằng Ba Lẹ, mà nay đã dổi tên thành Ba Lê hay Paris dễ đọc với người Mỹ…

Bánh mì Ba Lẹ ở Boston.

Chị Nguyệt, một phụ nữ miền Nam chừng 45 tuổi, vừa là chủ hiệu vừa đứng bán hàng trông có vẻ rất thân thiện. Lại càng thân hơn khi được khách quen là ông chú tôi giới thiệu tôi là một nhà báo từ Việt Nam mới qua.     Bánh mì Ba Lẹ nay là cả một tập đoàn mang tên Ba Le Inc… Ít ai biết ông Tổng giám đốc tập đoàn từng là một người làm đủ thứ nghề từ rửa xe, phụ bếp, rửa chén bát rồi nhận chân lái xe tuyến Cali đi Nevada, chuyên đưa khách đi đánh bạc với giá chỉ khoảng vài chục USD mỗi chuyến, kể cả phải mua bánh mì, nước uống cho khách đi đường. Trước đó, khi còn ở Việt Nam, “ông từng bán vé số” và chỉ mới học hết cấp 2! Nhờ mua bánh mì Ba Lẹ của Việt kiều Võ Văn Lẹ để cung cấp cho khách đi xe, Lâm Quốc Thanh - tên ông Tổng giám đốc - đã quen biết và được Ba Lẹ mời hùn vốn làm ăn… Đến năm 1984, cả hai ông quyết định mở một lò bánh mới ở Honolulu, Hawaii để mở rộng thị trường, vì ở đó có nhiều du khách… Vài năm sau, ông Thanh mở thêm vài tiệm bánh nữa và mua hết phần vốn của ông Võ Văn Lẹ, đồng thời tân trang lại thiết bị tự động từ Pháp có công suất lớn hơn để đáp ứng thị trường. Một người phải làm việc cật lực cùng với thợ và nhân viên mỗi ngày đến 17-18 giờ như ông Thanh lại may mắn được vay vốn ưu đãi, nên chẳng bao lâu, bánh mì Ba Lẹ nổi tiếng khắp nơi và được báo chí ca ngợi, trong đó có tạp chí nổi tiếng Ernst & Young trao giải thưởng doanh nhân nhất xuất sắc cấp tiểu bang Hawaii, đã tạo thêm bệ phóng cho thương hiệu, không chỉ ở bang và còn nhiều bang khác trong nội địa nước Mỹ…

“Cách đây hơn chục năm, ông cũng từng được Tổng thống Bush tiếp ở Nhà Trắng với tư cách doanh nhân xuất sắc của tiểu bang nữa đó!”, chị Nguyệt kể.

Theo chị Nguyệt, trong vòng ba mươi năm qua, mặt dù đổi chủ, đổi mới thiết bị và đa dạng hóa sảm phẩm, nhưng vẫn giữ lại thương hiệu, bình quân mỗi năm bánh mì Ba Lẹ (nay là Ba Le Sandwiches &Bakery) mở thêm một vài tiệm mới ở các tiểu bang… Đến cuối thế kỷ trước, tập đoàn này đã có được những hợp đồng béo bở, cung cấp thực phẩm cho nhiều khách sạn, hãng hàng không, siêu thị khắp nước Mỹ… như các khách sạn Hilton, Sheraton, các hãng bay Delta, Continental, American United… và cả cung cấp bột làm bánh, bánh mì tỏi cho các công ty của Ý… Chị Nguyệt cho biết: Các hiệu bánh mì mang tên Ba Le đến đầu thập niên thứ 2 của thế kỷ 21 đã có mặt ở các thị trường Nhật, Singapore, Bắc Kinh và đang mở thêm ở vài thành phố tại Việt Nam… với tổng doanh thu vài chục triệu USD mỗi năm.
Chị Nguyệt trước đây là nhân viên của Ba Le Inc, đã được tạo cơ hội trở thành chủ một chi nhánh ở Boston ngày nay mà không phải trả tiền nhượng quyền khai thác thương hiệu, chính là nhờ “triết lý” của ông chủ, luôn luôn nghĩ đến quyền lợi của cộng sự và dành những phần thưởng xứng đáng cho những người trung thành, biết giữ chữ tín với khách hàng…

Đối với người đầu tiên tạo ra thương hiệu bánh mì Ba Lẹ ngày xưa, chị cho biết ông Thanh vẫn giữ mối thân thiện và lòng biết ơn của mình. Chính vì vậy, bây giờ chị cũng như nhiều chủ hiệu bánh Ba Lẹ khác cũng coi ông Thanh như ân nhân của mình...

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG