Bác Hồ với "mùa Xuân đầu tiên"

(Xuân Đinh Dậu) - Trong chuyến đi Hà Nội thu thập tư liệu về bút tích 70 lá thư Bác Hồ gửi cho nhà cách mạng Phan Bôi - Hoàng Hữu Nam, nguyên Thứ trưởng Bộ Nội vụ nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa, chúng tôi may mắn được tiếp chuyện TS. Nguyễn Minh Sơn - Giám đốc Trung tâm Quốc gia lưu trữ 1.

Bác Hồ cùng một số bài báo, bài viết của mình thời gian nước nhà vừa độc lập. (Tư liệu hiện lưu giữ tại Trung tâm Quốc gia lưu trữ 1, Hà Nội). Ảnh: V.V.T

TS. Nguyễn Minh Sơn cho biết nhiều điều khá thú vị của ngành lưu trữ, đặc biệt với các bút tích của Chủ tịch Hồ Chí Minh. “Là cha đẻ của nền báo chí cách mạng Việt Nam, Bác hiểu rất rõ về vai trò của báo chí. Rất nhiều chỉ đạo của Bác trong buổi đầu xây dựng đất nước đều thể hiện trên các trang báo, chủ yếu lúc bấy giờ là Báo Cứu Quốc”. Những tờ báo Cứu Quốc còn lưu trữ tại trung tâm là bằng chứng sinh động, và là tư liệu rất quý. Câu chuyện về cái tết đầu tiên sau khi nước nhà độc lập của Bác Hồ cũng vậy. Tết năm đó, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã viết một bài báo ngắn vừa đúng 100 chữ, với tên bài cũng thật ngắn gọn: Tết.

“TẾT
Dân tộc ta là một dân tộc giàu lòng đồng tình và bác ái. Trong lúc này toàn quốc đồng bào từ giàu đến nghèo, từ già đến trẻ, ai cũng sửa soạn ăn Tết mừng Xuân.
Tôi kêu gọi đồng bào và các đoàn thể làm thế nào để chia sẻ cuộc vui Xuân mừng Tết với:
Những chiến sĩ oanh liệt ở trước mặt trận
Những gia quyến các chiến sĩ,
Những đồng bào nghèo nàn,
Sao cho mọi người đều được hưởng các thú vui và Tết Xuân đầu tiên của nước Việt Nam độc lập”.
(Hồ Chí Minh - Báo Cứu Quốc số 147, ngày 21 tháng 1 năm 1946).

Chuyện kể, xuân Bính Tuất năm 1946 khi chuẩn bị đón giao thừa thì vị Chủ tịch nước đã xắn quần, bước thấp bước cao đến các ngõ hẻm ở phố Sinh Từ, phố Hàng Lọng... để được nhìn thấy cảnh tết của bà con lao động Hà Nội mới vừa thoát khỏi ách thực dân phong kiến. Và tại đây Bác đã chứng kiến cảnh gia đình một người đạp xích lô “Tết mà không có Tết”: ngoài một nén hương đang cháy dở trên bàn thờ, còn chủ nhà đang đắp chiếu nằm mê mệt vì ốm. Bác đã xúc động lấy khăn lau nước mắt, lặng lẽ bước ra khỏi nhà, bảo đồng chí thư ký ghi lại địa chỉ để hôm sau báo cáo cho đồng chí Chủ tịch Hà Nội biết. Cũng đêm Ba mươi Tết Bính Tuất đó, đúng giờ giao thừa, khi Đài Tiếng nói Việt Nam truyền khắp đất nước lời chúc mừng năm mới của Chủ tịch Hồ Chí Minh, thì chính Người lại đang vui xuân cùng nhân dân ở đền Ngọc Sơn, trong vai một cụ già cùng cháu đi hái lộc. Lần đầu tiên nhân dân Hà Nội, nhân dân cả nước, được hưởng một mùa xuân mới mẻ, giao thừa nghe đọc thư chúc Tết của Bác Hồ:

“Hỡi đồng bào cả nước!
Hôm nay là mùng một Tết năm Bính Tuất, ngày Tết đầu tiên của nước Việt Nam Dân chủ cộng hòa. Tôi thay mặt Chính phủ chúc đồng bào năm mới muôn sự tốt lành”.

Cuối thư là một bài thơ ngắn:

“Trong năm Bính Tuất mới
Muôn việc đều tiến tới
Kiến quốc chóng thành công
Kháng chiến mau thắng lợi”.

Kể từ mùa xuân đầu tiên đó, suốt 24 năm làm Chủ tịch nước, mỗi lần tết đến, xuân về, Bác lại nghĩ đến dân, lo sao cho dân có một mùa xuân ấm no, hạnh phúc. Thường thì trước tết ba tháng, Bác đã nhắc các cơ quan, các ngành chuẩn bị tết cho dân. Riêng Bác cũng tự mình chuẩn bị sớm ba việc. Tìm ý thơ cho bài thơ mừng năm mới, nhắc văn phòng chuẩn bị thiếp “Chúc Mừng Năm Mới” để kịp gửi đến những nơi xa xôi nhất, kể cả bộ đội ở các vùng rừng núi, hải đảo xa xôi và cán bộ công tác ở nước ngoài. Và cuối cùng là một chương trình đi thăm dân (không có trong lịch công tác) chỉ riêng Bác và các đồng chí cảnh vệ biết.

Từ chuyến “vi hành” đêm Ba mươi Tết năm 1946 của Bác Hồ, TS. Nguyễn Minh Sơn liên hệ đến cái tết sau đó vào năm 1960. Tết năm ấy Bác đến thăm gia đình mẹ con chị Tín, một lao động nghèo ở phố Hàng Chĩnh, Hà Nội. Nhờ đó, Bác biết được gần đến giao thừa rồi mà chị Tín vẫn còn phải đi gánh nước thuê đổi gạo để sáng mai mùng một Tết có cơm ăn cho bốn đứa con của mình. Gặp Bác, chị Tín xúc động để rơi cả đôi thùng gánh nước xuống đất, run run cầm lấy bàn tay của Bác rồi nức nở. Vị Chủ tịch nước đã an ủi chị: “Bác không đến thăm những gia đình như cô thì thăm ai...”.

Cách đó 15 năm, Tết đầu tiên của nước nhà độc lập, Bác đã đau lòng chứng kiến cảnh một gia đình “Tết mà không có Tết” ở ngõ hẻm Sinh Từ. Đó là khi đất nước mới thoát khỏi vòng nô lệ. Còn bây giờ, kháng chiến đã thắng lợi, hòa bình đã 6 năm, mà lại còn cái cảnh này sao? Lại chuyện không phải đâu xa mà ở ngay thủ đô Hà Nội... Vậy còn bao nhiêu gia đình như thế này ở khắp mọi miền đất nước? Cứ ngồi nghe báo cáo thì đâu cũng là no ấm, tươi vui...

Về đến nhà, Bác trao đổi với các đồng chí Bộ Chính trị. Kết lại nội dung trao đổi, Bác nói: “Ta có chính quyền trong tay, nhưng chính quyền đó chưa thực sự là do dân, vì dân. Một số lãnh đạo các địa phương còn quan liêu và nặng về hình thức. Họ không chịu đi sâu, đi sát quần chúng, nên phục vụ quần chúng chưa tốt. Nếu chúng ta chỉ nghe báo cáo của họ thì sẽ không bao giờ nắm được chính xác tình hình để có chủ trương, nghị quyết đúng đắn. Đảng quan liêu, chính quyền quan liêu, thực sự là một nguy cơ đối với đất nước chúng ta”.

Mấy mươi năm đã trôi qua nhưng lời dạy của vị Lãnh tụ kính yêu của dân tộc vẫn còn nguyên giá trị.

VÕ VĂN TRƯỜNG