Bản hòa âm đất nước

Đất nước hiện diện trong từng hơi thở của mình. Đất nước luôn có mặt trong thơ của mỗi nhà thơ, dù nhà thơ đó được mệnh danh là “ông hoàng thơ tình” như Xuân Diệu hay “lá cờ đầu của thơ ca cách mạng” như Tố Hữu.

Đơn giản, số phận của mỗi công dân luôn gắn liền với vận mệnh của đất nước. Nhà thơ cũng là một công dân của đất nước và anh không thể đứng ngoài vận mệnh đất nước của anh. Mỗi câu chữ của nhà thơ phải được rung ngân cùng nhịp đập với trái tim Tổ quốc.

Trong mắt nhà thơ, đất nước không phải là điều gì quá lớn lao, to tát. Tổ quốc, có khi chỉ là một gốc sim cằn: “Trời bao nhiêu thu ta mới hát một lần/ Nhưng trước mặt ta là Tổ quốc/ Dù chỉ gốc sim thôi dù chỉ gốc sim cằn/ Anh ôm súng bò lên với trái tim tình nguyện” (Hữu Thỉnh).

Đâu chỉ núi rộng sông dài, trời cao biển thẳm mới là Tổ quốc! Đất nước là khái niệm vừa trừu tượng nhưng cũng rất cụ thể. “Cây cúc đắng quên lòng mình đang đắng/ Trổ hoa vàng dọc suối để ong bay” (Phạm Tiến Duật). Tổ quốc là đấy chứ đâu xa!

Có muôn hình vạn trạng để nói về đất nước, có trăm nghìn cách để tỏ bày về tình yêu Tổ quốc. Với mỗi nhà thơ, tình yêu Tổ quốc phải là sự trung thực, phải xuất phát tận đáy lòng mình.

Gần 16 năm trước, mùa hè năm 2008, trong một chuyến đi dài phía cực Nam Tổ quốc, tôi đã đặt chân tới mũi Cà Mau. Có lẽ hơn mọi nơi trên đất nước mình, Tổ quốc hiện lên một cách rõ ràng và cụ thể ở vùng đất này. Cứ sau một đêm khi thủy triều rút xuống, Tổ quốc lại có thêm những thước đất màu mỡ phù sa do chính những cây bần, cây đước lấn về phía biển.

“Nghe phù sa dò dẫm những bước chân/ Nghe phù du chảy ngang dọc đời mình/ …Trong đáy cốc hiện cây bần cây đước/ Trong đáy mắt là rừng ngang bể dọc/ Những chiếc lá tơ non như vừa thoát ngục bùn/ Ấy là khi/Tổ quốc ở nơi tận cùng có thêm một dấu chân” (Phạm Đương)

Tôi như thấy có muôn ngàn dấu chân in lên dải đất phù sa của cha ông từ thuở đi mở cõi.

Những dấu chân ấy, chính là Tổ quốc.