Bản hùng ca trên biển

Quả cảm hy sinh

Ngày 27.2.1968, tàu C235 do thuyền trưởng Nguyễn Phan Vinh (quê Điện Nam, Điện Bàn, Quảng Nam) chỉ huy được lệnh xuất phát, chở 14 tấn vũ khí và 21 cán bộ, chiến sĩ tiếp tế cho chiến trường khu 5.

Sau 2 ngày đêm hành quân trên hải phận quốc tế, khoảng 18 giờ ngày 29.2.1968, tàu chuyển hướng vào vùng biển Nha Trang thì bị máy bay trinh sát của địch nhòm ngó, quần lượn.

Nhận định tàu đã bị lộ nên thuyền trưởng cho anh em ngụy trang cẩn thận, chờ đêm tối chuyển hướng vào bờ. Khi phát tín hiệu gọi bến, nhiều lần chớp đèn ra hiệu nhưng không trả lời, thuyền trưởng lệnh cho tàu tắt hết đèn, áp sát vào bờ để thả vũ khí (đã đóng trong bao ny lon).

Cách đây 60 năm, thực hiện chủ trương của Bộ Chính trị và nghị quyết của Quân ủy Trung ương, ngày 23.10.1961, Đoàn 759 (tiền thân của Lữ đoàn 125 hải quân) được thành lập, chính thức mở đường vận chuyển chiến lược trên biển, chi viện cán bộ, vũ khí cho chiến trường miền Nam.

Đường Hồ Chí Minh trên biển - con đường vận tải bí mật, bất ngờ, có ưu thế về thời gian, hiệu quả và khả năng vận chuyển sâu vào các chiến trường xa - là một sáng tạo độc đáo, thể hiện tầm nhìn chiến lược cùng tài thao lược của Chủ tịch Hồ Chí Minh và ban lãnh đạo tối cao của Đảng, Nhà nước, quân đội.

Khoảng 2 giờ 30 ngày 1.3.1968, kho hàng trên tàu được chuyển gần xong, từ ngoài khơi tàu địch lầm lũi tiến vào, 3 tàu lớn vòng ngoài, 4 tàu nhỏ vòng trong tạo thành thế bao vây khép kín. Trên không, chúng huy động máy bay lên thẳng vũ trang yểm trợ, thả pháo sáng rực cả bầu trời và cho nổ súng xối xả để thị uy.

Trong tình thế hiểm nghèo, tàu C235 vẫn bình tĩnh tiến vào gần bờ hơn nữa. Cuộc chiến giữa ta và địch diễn ra ngày càng quyết liệt, chỉ khoảng 20 phút mà nhiều đồng chí của ta đã bị thương và hy sinh, thuyền trưởng Phan Vinh cũng bị thương ở đầu.

Biết không thể thoát vòng vây của địch, thuyền trưởng Phan Vinh hội ý với chính trị viên Nguyễn Tương và quyết định cho nổ tàu để không lọt vào tay địch.

Khi tàu cách bờ khoảng 100m, thuyền trưởng cho tất cả anh em bơi vào bờ, còn mình và thợ máy Ngô Văn Thứ ở lại để đấu nối kíp nổ và trực tiếp điểm hỏa khối thuốc nổ hủy tàu.

Khi anh em vào gần tới bờ thì một cột lửa bùng lên kèm theo tiếng nổ dữ dội chấn động cả vùng biển, hất tung một nửa thân tàu C235 lên triền núi gần đó. Trong cuộc chiến không cân sức này, 14 cán bộ, chiến sĩ tàu C235 đã anh dũng hy sinh.

Những ngày sau đó, quân địch tiếp tục đổ quân lùng sục khắp núi Hòn Hèo để truy bắt các thành viên tàu C235. Cán bộ, chiến sĩ còn sống đã trải qua những ngày vô cùng gian khổ. Đến khi sức cùng, lực kiệt, gần như tắt hết hy vọng thì gặp được du kích ở bến…

Ký ức không quên

Năm nay đã 74 tuổi nhưng ký ức của cựu chiến binh Phạm Thị Hường, trú tại phường Ninh Thủy, thị xã Ninh Hòa, từng là cán bộ Trạm xá căn cứ Hòn Hèo, không hề phai nhòa theo thời gian.

Giọng bồi hồi xúc động, bà kể: “Đầu tháng 3.1968, chúng tôi thấy trên biển có pháo sáng bắn lên, rồi nhiều tiếng súng nổ. Gần sáng có một tiếng nổ rất lớn. Biết tàu ta vào đã gặp địch, chúng tôi được lệnh tỏa đi tìm anh em thủy thủ. Lúc ấy trực thăng địch đổ quân bao vây vùng Hòn Hèo. Chúng đông lắm. Ngoài biển thì tàu chiến, trên núi thì bộ binh, đạn vãi như mưa. Mải chạy càn, tôi bị lạc, đói khát lả người.

Ba ngày sau tôi mới lần về được chỗ đóng quân cũ của đơn vị, lán trại đã bị đốt trụi. Rất lâu sau có tiếng động lạ, lắng nghe một lúc thì nhận ra đồng đội, chúng tôi ôm nhau nghẹn lời. Địch rút, chúng tôi lần xuống bến, đoán có thủy thủ còn kẹt ở đâu đó, đơn vị phân công chốt giữ trên từng đoạn đường mòn. Quả nhiên mấy hôm sau tìm được 5 thủy thủ còn sống nhưng đã kiệt sức”. 

Cựu chiến binh Nguyễn Bá Cường, chồng của bà Hường, khi ấy là y tá Trạm xá căn cứ Hòn Hèo đã trực tiếp chăm sóc các chiến sĩ tàu C235, kể tiếp: “Khi du kích đưa các thủy thủ về trạm xá, các anh chỉ còn da bọc xương, hai hốc mắt trũng sâu vì nhịn đói, nhịn khát nhiều ngày. Lúc bấy giờ lương thực, thực phẩm trạm xá cũng đã bị địch đốt sạch, tất cả phải sống nhờ vào khoai mài do trạm xá cử người đi đào.

Ban đầu khoai mài còn nhiều, chúng tôi luộc cho các anh ăn, về sau đào được ít quá nên phải chuyển sang nấu cháo. Tối ngủ không có mùng, cán bộ trạm nhặt dù pháo sáng khâu cho mỗi người một cái bao để chui vào ngủ. Sau thời gian được điều trị và phục hồi sức khỏe, 5 thành viên tàu không số đã vượt Trường Sơn trở lại miền Bắc”.

Sau này, các thủy thủ còn sống năm xưa gồm Nguyễn Văn Phong, Lê Duy Mai, Vũ Long An, Lâm Quang Tuyến, Hà Minh Thật đã trở về Ninh Phước tìm gặp những đồng đội cũ, ôn chuyện quá khứ.

Trong hành trình về chiến trường xưa, các thủy thủ tàu C235 cũng tìm bằng được vợ chồng ông Cường, bà Hường để nhớ mãi những năm tháng không thể nào quên ấy. Và để tri ân những tấm lòng đã cưu mang, tháng 10.2011, bà Hường được mời ra Hải Phòng gặp mặt các cựu chiến binh tàu không số nhân kỷ niệm 50 năm thành lập tuyến đường huyền thoại - Đường Hồ Chí Minh trên biển.

Lịch sử mãi khắc ghi

Tưởng nhớ sự chiến đấu và anh dũng hy sinh của các cán bộ, chiến sĩ tàu C235, tháng 8.1970, thuyền trưởng Nguyễn Phan Vinh được tuyên dương danh hiệu Anh hùng LLVT nhân dân.

Hiện nay, tên anh đã thành tên một hòn đảo trong quần đảo Trường Sa (Khánh Hòa), một Trường THCS ở Ninh Hòa, một đường phố ở Nha Trang cũng đã mang tên anh hùng Nguyễn Phan Vinh. Năm 1993, Lữ đoàn 125 Hải quân đã cùng chính quyền địa phương xây dựng Bia tưởng niệm 14 cán bộ, chiến sĩ tại mũi Bà Nam, xã Ninh Vân, thị xã Ninh Hòa.

Ngày 26.4.2014, Bộ VH-TT&DL đã ban hành quyết định xếp hạng Địa điểm lưu niệm tàu C235 (Đường Hồ Chí Minh trên biển) là Di tích lịch sử Quốc gia. Cựu chiến binh Phạm Thị Hường sau này từng làm Bí thư Chi bộ Xí nghiệp muối và chồng là Bí thư Huyện ủy Ninh Hòa đã gom góp ủng hộ gần trăm triệu đồng xây thêm nhà thờ để nắng mưa vẫn nhang khói được cho các liệt sĩ.

Trong lịch sử Đường Hồ Chí Minh trên biển, trận hải chiến trên biển Hòn Hèo của tàu C235 là một trong những trang sử chói lọi nhất. Thuyền trưởng Nguyễn Phan Vinh và 13 đồng đội đã hy sinh anh dũng để đảm bảo bí mật Đường Hồ Chí Minh trên biển, nhưng bản hùng ca về tinh thần yêu nước, tinh thần chiến đấu bảo vệ Tổ quốc của các chiến sĩ tàu không số vẫn còn vang vọng mãi trong lòng các thế hệ hôm qua, hôm nay và mai sau.