Báo quốc ngữ 80 năm trước - Kỳ cuối: Chủ bút Tiếng Dân viết về Hoàng Sa

80 năm báo chí quốc ngữ, không thể không nhắc đến cụ Huỳnh Thúc Kháng - chủ bút Tiếng Dân.

Một Huỳnh Viện trưởng

Đã 62 năm sau ngày ông yên nghỉ trên núi Thiên Ấn (Quảng Ngãi), mỗi lần nghĩ đến ông, người viết vẫn luôn nghĩ đến những gì ông để lại ở hai lĩnh vực hoạt động, mà chính ông là một trong những bậc tiên phong: Vai trò một dân biểu và một nhà báo! Còn nhớ trong Bài ca lưu biệt ông viết năm 1908, trước khi bị thực dân Pháp bắt đày ra Côn Đảo, có một đoạn kết như dự báo về con đường dấn thân của ông:  

...Ư  bách niên trung tu hữu ngã,

Dẫu đến lúc núi sụp, biển lồi, trời nghiêng, đất ngả,

Tấm lòng vàng, tạc đá vẫn chưa mòn.

Trăng kia khuyết đó lại tròn!

Để rồi 13 năm sau ông ra khỏi tù và sau đó trở thành một dân biểu, rồi một Viện trưởng Viện Dân biểu Trung kỳ trong suốt 3 năm với những phen đấu tranh không mệt mỏi để đòi hỏi dân sinh, dân quyền cho người dân thuộc địa hèn mọn và sẵn sàng từ chức để chống lại các chính sách thực dân. Không mệt mỏi, cụ lại đứng ra thành lập, làm chủ bút và điều hành tờ báo nổi tiếng mang tên Tiếng Dân tại Huế suốt 16 năm sau đó, cho đến khi bị thực dân bắt đình bản vào năm 1943 vì những nội dung yêu nước, luôn đứng về quyền lợi dân tộc và phê phán hệ thống cai trị thuộc địa và vua quan phong kiến hèn nhát!  

Nhà lưu niệm cụ Huỳnh Thúc Kháng tại Tiên Phước.

Trong 3 năm làm Viện trưởng Viện Dân biểu Trung kỳ, có hai lần ông Huỳnh phản kháng trực diện và dữ dội với các viên Khâm sứ Pháp tại Trung kỳ ngay tại nghị trường. Ngoài việc giáo dục, Huỳnh Viện trưởng còn lên án những chính sách hà khắc đối với người dân về thuế khóa, nạn cường hào, tham nhũng (tệ phù thu lạm bổ)... Những điều ấy đã làm tên Khâm sứ Jabouille bực tức và “Bản chức quyết phản kháng lại một cách kịch liệt những điều công kích của ông nghị trưởng”. Khâm sứ Pháp còn cho đó là lời lẽ của một “người bất mãn, nóng nảy, mới tập làm chính trị”. Ngày 2.10.1928,  Huỳnh Thúc Kháng đưa đơn từ chức Viện trưởng.  

Viết về Hoàng Sa

Nhiều nhà nghiên cứu đã viết về cụ và báo Tiếng Dân. Tôi chỉ muốn đề cập một khía cạnh khác, nhà báo với chủ quyền đất nước. Có lẽ cụ Huỳnh cũng là người đi đầu trong làng báo từ 80 năm trước!

Trên mặt trận báo chí, nhà báo Huỳnh Thúc Kháng từng công khai trên số ra mắt báo Tiếng Dân ngày 10.8.1927 như một tuyên ngôn: “Nếu không có quyền nói tất cả những điều mà mình muốn nói, thì ít ra giữ những quyền không nói những điều người ta ép buộc nói”. Xây dựng một tờ báo từ viết bài, định hướng nội dung đến trị sự, tổ chức khai thác quảng cáo và cả có nhà in riêng ở nước ta như Tiếng Dân cách nay hơn 80 năm, Huỳnh Thúc Kháng có lẽ là người đầu tiên!

Nhưng những ai từng tìm hiểu lịch sử báo chí nước nhà sẽ không bao giờ quên những bài viết về chủ quyền quần đảo Hoàng Sa của ông (Khi Trung - Nhật giành nhau chiếm đảo và sự câm miệng của chính quyền nhà Nguyễn) trong bài: Dấu tích đảo Tây Sa (Paracels) trong lịch sử Việt Nam ta và giá trị bản Phủ Biên Tạp Lục. Nhà báo Huỳnh Thúc Kháng từng viết: “Theo các báo cáo ta gần đây sưu tập các tài liệu về đảo Tây Sa để chứng minh thì đảo ấy là phần sở hữu của nước Nam ta, vì chính người Nam đã chiếm trước hết và đã kinh dinh các công cuộc ở đảo ấy...”. Ông cũng đã liệt kê các tài liệu phong phú như các sách: Phủ Biên Tạp Lục của Lê Quý Ðôn, Ðại Nam Nhất Thống Chí cả bản trước và bản của Cao Xuân Dục soạn lại, Triều Chính Yếu Thực Lục của hai triều Gia Long và Minh Mạng, Lịch Triều Hiến Chương của Phan Huy Chú hoặc các tác phẩm Cống Hạ Ký Văn của Dương Quốc Dung, Mán Hình Thi Thoại và Ðông Hành Thi Thuyết của Lý Văn Thức ghi lại trong những chuyến đi Trung Quốc và Lucon (Philippines năm 1832), Biển Sử Cương Giám của Nguyễn Thông... đều có đề cập Hoàng Sa và chủ quyền của nước ta từ thời bấy giờ. Trong đó Huỳnh Thúc Kháng nhấn mạnh đến giá trị của Phủ Biên Tạp Lục bởi sự khẳng định chuẩn xác các yếu tố hành chính, địa lý, kinh tế, quân sự của một nhà khoa học uyên thâm... “Sử chép truyện chúa Nguyễn có đặt đội Hoàng Sa 70 suất thay phiên ra đảo lấy hải vật, đi ba ngày đêm đến đảo, mỗi năm tháng 3 đi, tháng 8 về . Cụ (tức Lê Quý Đôn) lại có chép sao biên bản của Thuyên Ðức Hầu là cai quản đội Hoàng Sa ấy, kể rõ mỗi năm nhặt được thiếc mấy cân, vàng mấy hốt, đồi mồi, yến sào mấy cân, lại có khi nhặt được đồng khí, súng tiền...

Với một nhà báo công dân, Huỳnh Thúc Kháng kết luận: Vấn đề “quốc tịch đảo Tây Sa” này, nếu trên sân khấu quốc tế, nhận chủ quyền sở hữu của những ai chiếm trước và có tài liệu làm chứng hẳn hoi, như luật điền thổ, khai tài, khai lập nghiệp ở xa, bằng theo lộ tịch và phân thư chúc từ của tiền nhân để lại, tưởng không có nước nào có chứng cứ đầy đủ như nước ta. ...

Đây là những yếu tố pháp lý mà ngày nay được coi như những nguyên tắc để xác định chủ quyền lãnh thổ của Công pháp quốc tế, đã được nhà báo - chủ bút Huỳnh Thúc Kháng diễn tả rất dễ hiểu. Đó cũng là cách mà văn chương báo chí đi vào lòng người đọc, chứ không phải thứ chữ nghĩa sáo mòn hay ngoa ngôn, cao đạo…

Ôn lại những điều trên đây để thấy rằng tấm gương “giàu sang không làm xiêu lòng, nghèo khó không làm nản chí, oai vũ không làm sờn gan... không cần danh vị, không cần lợi lộc, không thèm làm giàu... Chỉ phấn đấu cho dân được tự do, nước được độc lập...” của ông, đặc biệt trong lĩnh vực nghị trường và báo chí, luôn mang tính thời sự và rất đáng để hậu thế chúng ta học tập.

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG