"Bập, xòa" nhà cối nước

Róc rách… bập… xòa… là thứ âm thanh độc đáo, lạ lẫm phát ra từ căn chòi nhỏ nằm lưng chừng triền núi khiến cho bất cứ ai có dịp qua vùng biên Việt – Lào cũng phải tò mò. Mới nhìn, căn chòi chẳng khác nào kho thóc của đồng bào miền núi xứ Quảng, nhưng đó là nhà cối nước của người Lào ở vùng giáp biên với Quảng Nam.

Hệ thống cối nước gồm những ống lồ ô đục thủng ruột, nối liền với nhau để dẫn nước từ khe suối trên núi về đổ thẳng vào đuôi chày được đục máng chứa nước, khi nước đầy tự cất cao đầu chày rồi giã xuống cối. Trước khi đi làm, bà con đổ lúa vào cối, chiều về lúa trở thành gạo.

Theo người Lào, vì đây là vùng khó khăn đi lại, không có điện để xay xát lúa nên thời chiến tranh, bộ đội Việt Nam sáng kiến đốn cây về làm cối nước để giảm bớt sức người. Vì vậy nhà cối nước cũng là “vật chứng” nghĩa tình của bộ đội Việt Nam với nhân dân nước bạn Lào vùng giáp biên.

Khu nhà cối.

Nước được dẫn từ trên núi về, đổ vào đầu chày để giã gạo.

Lấy những hạt gạo từ cối nước về sàng sảy sạch sẽ.

Gùi gạo về bản.

Người Lào kể lại chuyện bộ đội Việt Nam sáng kiến giúp dân bản làm cối giã gạo bằng nước.

Phóng sự ảnh: MINH HẢI