Bếp lửa của người Ca Dong

Khác với người miền xuôi thường đặt bếp ở nhà sau, bếp của người dân tộc Ca Dong ở huyện Bắc Trà My được đặt ngay giữa nhà sàn để mọi thành viên trong gia đình đều có thể ngồi quanh bếp. Từ các dịp lễ, tết cho đến sinh hoạt hằng ngày, từ mái nhà chính của gia đình cho đến các chòi canh chim phá lúa trên nương... đều không thể không có bếp lửa. Người dân Ca Dong cho rằng, ngồi bên bếp lửa không chỉ là cách để chống chọi với cái lạnh vùng cao mà còn là "vũ khí" giúp họ tránh “ma rừng” và thú dữ. Dần dần thói quen sinh hoạt bên bếp lửa trở thành tập quán, nét văn hóa của người Ca Dong.

Có lẽ chính vì thế mà họ có thói quen luôn giữ ấm bếp trong nhà và khi chụm bếp họ thường dùng các khúc củi to để giữ lửa. Bếp của người Ca Dong bao giờ cũng kèm theo một cái giàn treo phía trên được đan chắc từ mây và lồ ô. Chiếc giàn bếp này không phải để chất củi như ở miền xuôi mà dùng để treo hạt giống hay treo thịt con thú nhỏ bẫy được từ rừng nhằm bảo quản được lâu hơn. Đặc biệt họ không bao giờ để những thứ họ cho là “ô uế” trên giàn bếp gia đình, nói một cách khác, bên trên bếp lửa bao giờ cũng phải được "sạch sẽ".

Qua một ngày làm việc vất vả trên nương, thường thì sau giờ ăn tối, cả gia đình lại ngồi quanh bếp lửa để trò chuyện hoặc đôi lúc chỉ để ngồi cạnh nhau, cạnh bếp lửa. Khi có chuyện vui, chuyện buồn hay vấn đề cần bàn bạc, cả gia đình cũng lại đến bên bếp lửa để tâm sự, sẻ chia, cùng bàn luận để đi đến quyết định cuối cùng. Trẻ em Ca Dong vẫn thường mong đến dịp tết mùa để tối tối cùng anh chị em và bạn bè ngồi quanh bếp lửa nghe ông bà kể lại những câu chuyện Pocmon (chuyện cổ của người Ca Dong) ly kỳ, hấp dẫn. Những đôi mắt tròn xoe ánh lên ngọn lửa chốc chốc híp lại và cười vang trong mái nhà sàn, bên bếp lửa đang phát ra những tiếng lách tách như muốn reo vui cùng.

Có thể nói, trong tâm tưởng của đồng bào Ca Dong, bếp lửa là một hình ảnh vừa quen thuộc vừa thiêng liêng và không thể thiếu trong đời sống hằng ngày. Những người con Ca Dong khi đi xa vẫn luôn nhớ về hình ảnh bếp lửa thân thuộc, bởi nó chứa đựng hình ảnh của gia đình, của quê hương, của những điều giản dị mà thiêng liêng nhất.

ĐINH THỊ THANH THẢO