Bị "bỏ lại phía sau"

Tôi biết tin hơi trễ nên vội vàng chạy đến chia buồn cùng gia đình chị, lúc chuyện hậu sự đã xong. Ngồi bên bàn thờ đứa con trai duy nhất, trong nỗi đau dường như đã lắng lại, chị chia sẻ, nó là một đứa con ngoan, biết nghe lời.

Năm đầu học cấp 3 còn đem giấy khen về khoe với mẹ, nhưng sau đó thì trượt ngã vì bạn bè và ma túy. Ba năm gần đây, khi đã đến lúc “hết chịu nổi”, nó về nhà tự giam mình với những cơn vật vã nhưng không hẳn đã từ bỏ.

Bằng cách nào đó, thỉnh thoảng nó vẫn có “hàng” để vượt qua cơn bấn loạn, cho đến lúc cái cơ thể không còn sức sống nữa. Chị nói, cái loại thuốc này tàn phá cơ thể khủng khiếp, không thể có đường lui bởi con người đã mang bệnh thần kinh.

Bóng ma của “cái chết trắng” đang len lỏi vào nhiều gia đình, với mức độ khủng hoảng cả vật chất và tinh thần thêm nặng nề. Không ít gia đình phải âm thầm chịu đựng như gia đình chị người quen của tôi, để có thể giữ được “con bệnh”.

Nhưng cũng không ít gia đình không thể giữ nổi tại nhà hoặc tại một cơ sở điều trị nào đó, vì vậy người nghiện đã tràn ra cộng đồng, chật vật với từng bữa hút chích và chơi vơi trong cơn ảo giác.

Nhiều góc phố hay khu dân cư bây giờ, rất dễ bắt gặp hình ảnh sử dụng ma túy trái phép, kèm nguy cơ “bệnh tâm thần” sau khi sử dụng. Theo một báo cáo, năm 2023, các cơ sở cai nghiện trên địa bàn tỉnh tiếp nhận khoảng 226 người; còn số người nghiện trong cộng đồng thì không thể kiểm soát được.

Trên báo chí gần đây khá dày đặc về thông tin tình hình an ninh trật tự, trong đó số vụ việc liên quan đến ma túy “chiếm ưu thế”. Cơ quan chức năng cũng nhận định, tình hình sử dụng, buôn bán ma túy trái phép ngày một phức tạp và tinh vi hơn, nhất là đối tượng sử dụng đã được trẻ hóa với nhiều chủng loại chất kích thích, gây nghiện dạng ma túy.

Mới đây nhiều phụ huynh phải một phen hốt hoảng trước thông tin chất kích thích dạng ma túy được phát hiện trong nhiều thức quà dành cho trẻ con trước cổng trường... Quả thật, không thể thôi lo lắng với những gì mắt thấy tai nghe về tình hình sử dụng ma túy trái phép.

Cùng tồn tại với những mối nguy về ma túy, trong cộng đồng đã thấy xuất hiện nhiều hơn người bị bệnh tâm thần lang thang. Hôm trước tôi suýt đâm phải một người tâm thần băng qua đường, và chưa hẳn người này đã muốn qua đường khi hai tay múa loạn xạ với hai cục đá.

Trên tuyến đường tôi qua mỗi ngày, lâu nay đã quen mặt với vài người tâm thần được cho là hiền lành, nhưng bỗng đâu xuất hiện một người như đã nói. Vụ việc một người tâm thần đâm tử vong nạn nhân ở Hội An vừa qua, lại gợi lên nỗi bất an về những người tâm thần lang thang trong cộng đồng.

Mở đợt cao điểm tấn công trấn áp tội phạm ma túy; lập “phòng tuyến” ngăn ngừa ma túy từ xa; mở rộng quy mô cơ sở tiếp nhận người nghiện ma túy, người bệnh tâm thần… được xem là nỗ lực để ngăn ngừa, giải quyết những mối nguy cho cộng đồng, nhưng có thể nói là “không xuể” với thực trạng này.

Nhiều nhà nghiên cứu xã hội đưa ra nhận định, mức độ phức tạp của thực trạng này là khó tránh khỏi trong quá trình phát triển, nhất là ở những khu vực đông dân cư, chi phí sinh hoạt đắt đỏ, chênh lệch tỷ lệ giàu nghèo quá lớn, khu vực phát triển nóng, thiếu bền vững.

Ngay ở những thành phố lớn của các nước phát triển, cũng tồn tại nhiều người vô gia cư, người bệnh tâm thần lang thang, người sử dụng ma túy trái phép công khai…, và được xem là mặt trái rất khó giải quyết.

Những người đó, trên thực tế đã bị “bỏ lại phía sau” trong quá trình phát triển với mức độ cạnh tranh ngày càng gay gắt hơn, tác động xã hội và tự nhiên càng khốc liệt hơn. Và lối ra khả dĩ, hiệu quả nhất, là cần tập trung giải quyết, ngăn ngừa trong lúc thực trạng đó mới manh nha.