Bước ra từ câu hát dân gian xứ Quảng

Một đời say mê âm nhạc dân gian

Nhạc sĩ Trương Đình Quang sinh ngày 2/8/1930 tại Hội An, là hội viên Hội Nhạc sĩ Việt Nam, hội viên Hội Văn nghệ dân gian Việt Nam. Ngay từ những năm tháng tuổi trẻ ở Hội An, Trương Đình Quang đã cùng với những tên tuổi như Vương Gia Khang, Dương Minh Ninh, Lê Trọng Nguyễn, Hoàng Tú Mỹ tổ chức sinh hoạt âm nhạc rất sôi nổi.

Những ca khúc về thanh thiếu niên, về người lính Cụ Hồ, như: “Đàn chim trắng”, “Đi gây cơ sở”, “Tiến lên Lạc Hồng”… là những sáng tác lưu tên Trương Đình Quang trong những năm tháng kháng chiến chống Pháp.

Sau khi đất nước thống nhất, ông từ miền Bắc trở về làm việc ở Sở VH-TT Quảng Nam - Đà Nẵng và dành hết tâm huyết cho việc nghiên cứu âm nhạc dân gian, âm nhạc cổ truyền.

Trước đó, ngay từ năm 1969, khi là Trưởng ban Nghiên cứu, sáng tác và đào tạo Đoàn Ca kịch bài chòi Liên khu V, ông đã biên soạn tập sách “Thuật ngữ âm nhạc đối chiếu” - là một tài liệu quý cho người sáng tác cũng như sử dụng nhạc cụ, trên nền nghiên cứu các hòa thanh, phức điệu trong kịch hát bài chòi.

Sách “Hội An: Đất và Người” ghi nhận: ”Trương Đình Quang là một trong những nhạc sĩ có công điền dã, sưu tầm, nghiên cứu, ghi chép văn hóa văn nghệ dân gian từ Quảng Nam vào đến Bình Định, Phú Yên, Khánh Hòa”.

Trương Đình Quang còn giảng dạy âm nhạc dân tộc ở các trường nghệ thuật, đã giúp cho những sinh viên trẻ cảm nhận được những tinh túy, hồn cốt của hò khoan, vè Quảng, bài chòi, của trống chiến trống chầu…

Người nhạc sĩ cả đời say mê âm nhạc dân gian này còn có những đóng góp lớn cho âm nhạc sân khấu bài chòi. Ông là tác giả của các vở “Tiếng sấm Tây Nguyên”, “Vượt Chư Lây”, “Quê hương dậy sóng”… từng gây tiếng vang trong sinh hoạt sân khấu Việt Nam.

Tác phẩm chính đã xuất bản của nhạc sĩ Trương Đình Quang: “Thuật ngữ âm nhạc đối chiếu”, “Lịch sử kịch hát bài chòi”, “Men rượu hồng đào” (Dân ca Quảng Nam), “Tuồng hát bộ Quảng Nam”, “Với bài hát và ca kịch quê hương”, “Hát bả trạo, hò đưa linh” (viết chung với Trương Duy Hy), “Tai nghe trống chiến trống chầu”.

Ngoài rất nhiều giải thưởng của Hội Nhạc sĩ Việt Nam, vinh dự nhất là nhạc sĩ Trương Đình Quang đã được nhận Giải thưởng Nhà nước năm 2011. Nhạc sĩ Trương Đình Quang qua đời ngày 22/12/2021 để lại bao tiếc thương trong lòng những người yêu âm nhạc dân tộc.

Tình yêu nơi quê hương thứ hai

Nhạc sĩ Trần Hồng sinh ra và lớn lên tại huyện Mộ Đức (Quảng Ngãi). Ông đã từng công tác tại Đoàn văn công tỉnh Quảng Ngãi. Năm 23 tuổi (1954), tập kết ra Bắc, ông may mắn khi có cơ hội học hỏi với các nghệ sĩ, các bậc thầy về văn hóa, nghệ thuật như: Nguyễn Lai, Văn Phước Khôi, nhạc sĩ Lê Yên, GS. Lưu Hữu Phước và đặc biệt là GS-TS. Trần Văn Khê.

Sau ngày giải phóng, ông làm Phó đoàn ca múa Quảng Nam - Đà Nẵng, Phó phòng Văn nghệ của Sở VH-TT Quảng Nam - Đà Nẵng. Năm 1994, nhạc sĩ Trần Hồng nghỉ hưu và dành toàn bộ thời gian cho việc nghiên cứu văn nghệ dân gian xứ Quảng. Trải qua mấy chục năm trong nghề, nhạc sĩ Trần Hồng am hiểu tường tận văn nghệ dân gian của vùng đất Quảng Nam - Đà Nẵng.

Nhạc sĩ Trần Hồng đã nhận được nhiều giải thưởng của UBND TP.Đà Nẵng, Hội Nghệ sĩ sân khấu Việt Nam, Hội Nhạc sĩ Việt Nam với những tác phẩm: “Âm nhạc kịch dân ca”, “Nhạc đàn kịch dân ca”, “Dân ca đất Quảng”, “Nhạc tuồng”, “Những điệu hò xứ Quảng”, “Âm nhạc dân tộc Chăm: sự giao thoa âm nhạc giữa Chăm và Việt”. Ngoài ra, ông có các công trình sưu tầm nghiên cứu văn hóa dân gian giá trị như: Hát sắc bùa, Hát bả trạo, Hò đưa linh…

Tri ân vùng đất trưởng thành

Nhạc sĩ Trịnh Tuấn Khanh sinh năm 1954 tại Hà Nam, tốt nghiệp Trường Đại học Sư phạm nghệ thuật và Đại học Văn hóa Hà Nội, sau đó về đảm nhiệm Trưởng bộ môn Âm nhạc và giảng dạy tại Trường Cao đẳng Sư phạm Quảng Nam - Đà Nẵng (nay là Trường Đại học Sư phạm Đà Nẵng). Anh luôn thao thức và trăn trở, làm sao để sáng tác được những ca khúc cho thiếu nhi, dễ thuộc, dễ hát và được đông đảo các em đón nhận.

Ngoài các ca khúc thiếu nhi, quan trọng nhất là nhạc sĩ Trịnh Tuấn Khanh còn dày công nghiên cứu về đồng dao xứ Quảng và đã có tác phẩm: “119 trò chơi đồng dao dành cho trẻ em” (đoạt giải B - Giải thưởng Văn học - Nghệ thuật TP.Đà Nẵng lần thứ 4 (2015 - 2020).

Nhạc sĩ Trịnh Tuấn Khanh tâm sự: “Tôi may mắn được trưởng thành từ vùng đất Quảng Nam - Đà Nẵng, nơi có nền văn nghệ dân gian đặc sắc, nhất là dân ca Quảng Nam. Đây là những làn điệu dân ca đặc sắc, mang âm hưởng rất riêng (hò khoan, hò ba lý, lý tang tít, hò giã gạo, hò bả trạo, lý đi chợ, hò giã vôi, lý thương nhau, ru con, vè Quảng, lý xăm, lý năm canh…).

Không có lý tang tít thì không có “Quảng Nam yêu thương” - lời cố nhạc sĩ Phan Huỳnh Điểu”; không có hò ba lý thì không có “Điệu lý quê em” của cố nhạc sĩ Thái Nghĩa… Bản thân tôi may mắn vừa sáng tác ca khúc, vừa làm công tác nghiên cứu văn nghệ dân gian, nên đã có một số bài viết về dân ca vùng đất Quảng, như: “Âm luyến láy trong dân ca Quảng Nam”; “Từ hò ba lý đến điệu lý quê em”… Tôi cũng đã xuất bản 4 tập sách về trò chơi dân gian”.