Chè dây ra zéh

Đồng bào Cơ Tu gọi cây chè dây là ra zéh.  Từ lâu, ra zéh đã được đồng bào sử dụng chữa các loại bệnh liên quan tới dạ dày, đường ruột... Đây là loài cây có khả năng tiêu thụ lớn, ổn định và có giá trị kinh tế cao so với các loại cây trồng khác.

Cây chè dây có tên khoa học Ampelopsis Cantoniensis Planch, họ Nho (Vitacae); đồng bào Cơ Tu ở Đông Giang gọi là cây chè rừng. Đây là loại thân dây, lá thon nhỏ, chân chim hình răng cưa, có vị ngọt, đắng, tính mát. Đồng bào đã biết sử dụng chè dây để chữa các loại bệnh liên quan tới dạ dày, đường ruột, làm thuốc an thần chữa chứng mất ngủ...  Chè dây thu hoạch sau thời gian sinh trưởng 10 - 12 tháng, thu hoạch 3 - 4 lần trong năm, năng suất bình quân 6 - 8 tấn/ha/năm. Hiện nay, giá loại dược liệu này dao động 100 - 120.000 đồng/kg khô, lợi nhuận cao hơn nhiều so với các loại cây trồng khác.

Ở huyện Đông Giang, chè dây mọc phát tán tự nhiên dưới tán rừng. Qua khảo sát, loại cây này sinh trưởng, phát triển tốt, thích nghi với điều kiện tự nhiên và thổ nhưỡng các thôn trên địa bàn xã Tư và một số thôn của các xã vùng giáp ranh, đặc biệt là ở các vườn đồi, rừng tái sinh sau nương rẫy. “Chè dây ở xã Tư đã nhiều lần tham gia hội chợ và được khách hàng ưa chuộng, sau khi sử dụng bà con tiếp tục đặt hàng và giới thiệu cho nhiều người sử dụng. Với nhu cầu sử dụng ngày càng nhiều, nên bà con trong xã không đủ hàng cung cấp ra thị trường” - ông Nguyễn Văn Bình - Chủ tịch UBND xã Tư chia sẻ.

 Cũng theo ông Bình, trong những năm gần đây, cây chè dây được nhiều người tìm mua. Vì khai thác quá mức để phục vụ nhu cầu thị trường, nên chè dây có nguy cơ cạn kiệt; lượng bán ra thị trường không ổn định. Cạnh đó, khâu chế biến, bảo quản còn mang tính chất thủ công của đồng bào Cơ Tu nên chất lượng sản phẩm không đảm bảo, dễ bị ẩm mốc, hư hỏng. Trong khi đó, công tác quy hoạch, trồng, phát triển cây chè dây trên địa bàn chưa được triển khai; chỉ có một vài hộ dân tại các thôn như: Điềm, Láy, Nà Hoa trồng mang tính tự phát, nhỏ lẻ. Công tác quảng bá, giới thiệu sản phẩm chè dây ra thị trường chưa được thực hiện... Trước thực tế đó, xã đã xây dựng đề án bảo tồn, phát triển chè dây ra zéh trên địa bàn. Từ đề xuất của địa phương, ngày 7.8.2015 UBND huyện Đông Giang đã có Quyết định số 1362/QĐ-UBND phê duyệt dự án Bảo tồn, phát triển cây chè dây ra zéh trên địa bàn xã Tư, giai đoạn 2015-2020. Tổng kinh phí dự án hơn 4,7 tỷ đồng. Theo đó, trong năm 2015 sẽ hoàn thành công tác lập dự án, quy hoạch vùng bảo tồn và phát triển cây chè dây; thành lập các tổ hợp tác sản xuất, thu mua, chế biến sản phẩm chè dây. Dự án đặt mục tiêu đến năm 2020 đạt tổng diện tích cây chè dây là 140ha, trong đó trồng mới 40ha và khoanh nuôi trồng bổ sung 100ha; năng suất đạt 1,5 - 2 tấn khô/ha/năm. Tổng sản lượng chè dây đạt 250 tấn khô/năm…

NGỌC VY