Chè quê mẹ nấu

Chè quê mẹ nấu phổ biến là món chè đậu đen nấu nếp bỏ đường đen. Nếp nấu chín nở ra, hòa cùng đậu đen và đường mía cũng màu đen khiến chén chè đặc sệt, đen thui. Món chè ấy ăn mau ngán nhưng để được lâu. Mẹ bảo: vậy cho nó bớt hao; ăn không hết để dành bữa sau ăn tiếp! Ăn bữa đầu ngán nhưng dành tới bữa thứ ba, thứ tư lại đâm ngon vô cùng! Lần nào cũng vậy “con sâu chè” là tôi – vốn máu ăn tham - cứ “canh me” chè mẹ nấu cúng vừa tàn hương là bưng riêng một chén tìm nơi… đem giấu! “Lộc” ấy đương nhiên mình tôi được hưởng riêng sau khi chè trên bàn đã bị cả nhà xơi hết sạch.

Lâu lâu mẹ đổi món, nấu chè đậu ván hoặc chè trôi nước. Đậu ván nấu chè phải bỏ đường trắng mới ngon. Đường trắng đắt tiền nên lâu lâu mẹ mới dám “chơi sang”. Món chè trôi nước dân dã hơn: bột nếp hay sắn (khoai mì) nắn viên, nổi bềnh bồng trong chén nước đường chín tới vàng trong (có lẽ vậy mà mang cái tên “trôi nước” chăng?). Chè trôi nước ăn ngon, ít ngán hơn chè đậu đen - nhất là khi được nấu bằng bột nếp. Bột sắn thì phải ăn khi nóng; để nguội sẽ cứng, dai không còn ngon. Mẹ tôi đặc biệt mê món chè trôi nước nấu nếp. Mẹ thường bảo: mơi mốt mẹ về với ông bà, tới ngày giỗ các con cứ nấu cúng cho mẹ nồi chè trôi nước, khỏi phải thịt thà bánh trái lôi thôi…

Ngoài hai món chè “thường thức” nói trên, thi thoảng mẹ cũng cho xen vài “biến tấu” chè phụ thuộc những sản vật quê thu từ vườn hoặc quà biếu xén: mít, chuối, khoai môn... Đặc biệt những chén chè quê của mẹ, nấu với gì cũng cứ phải có nếp cho vô làm “nền tảng”. Trong quan niệm của mẹ, chè nấu với nguyên liệu linh tinh (không có nếp) chỉ là các món chè dùng ăn chơi; còn món chè “chính quy” nấu dành cho cúng kính phải luôn luôn có nếp. Hồn cốt tư duy ấy - phải chăng - có cội ngồn thẳm sâu từ nền văn minh lúa nước: lúa gạo luôn xếp hàng “đầu bảng”, luôn là đại diện chính danh trong vô vàn những nông sản chung tay nuôi sống con người…