Chọn lại cách sắp xếp dân cư miền núi

LÀM LẠI TỪ NGỔN NGANG

Hơn nửa năm kể từ ngày cơn bão số 9 quét qua các địa bàn miền núi gây thiệt hại chưa từng có về người và của, nhiều bản làng vùng cao vẫn đang nỗ lực với công cuộc tái thiết. Những chỗ ở mới đã và đang gấp rút được triển khai, xóa đi nỗi lo và cả những ám ảnh sạt lở cho đồng bào vùng cao.

Bằng La ngày mới

Trở thành mặt bằng dân cư mới sau hơn nửa năm kể từ khi xảy ra sự cố lở đất khiến hàng chục người chết và bị thương tại nóc Ông Đề (xã Trà Leng, Nam Trà My), Bằng La được kỳ vọng sẽ là mô hình điểm trong việc sắp xếp, ổn định dân cư miền núi sau thiên tai.

Ông Phan Quốc Cường - Chủ tịch UBND xã Trà Leng nói, những nỗ lực của chính quyền địa phương đã góp phần cùng người dân vượt qua khó khăn ban đầu. Sau thiên tai vào cuối năm ngoái, câu chuyện an cư càng được đặt ra như một thách thức trong việc giải quyết những mối lo, cũng như định hình về vùng đất mới an toàn hơn.

Những khảo sát, tham vấn ý kiến từ chính cộng đồng càng được chú trọng, khu dân cư Bằng La hình thành dựa trên các yếu tố chọn làng mới phù hợp theo tập quán của đồng bào M’nông, Xê Đăng, đảm bảo nguyện vọng của chính cộng đồng. Hiệu quả bước đầu từ Bằng La, địa phương đang tính toán đến việc hỗ trợ các điều kiện phục vụ sản xuất, chăn nuôi cho người dân. Đồng thời bố trí đất sản xuất một cách phù hợp, giúp các hộ dân có thêm sinh kế, đảm bảo sớm ổn định đời sống, sản xuất lâu dài và bền vững.

Ông Trần Duy Dũng - Chủ tịch UBND huyện Nam Trà My cho biết, sau thiên tai, để bắt tay vào việc xây dựng khu dân cư, chính quyền địa phương chỉ đạo các ngành chuyên môn, phối hợp với xã Trà Leng khảo sát, tìm kiếm các vị trí an toàn. Trong đó, chú trọng tham vấn ý kiến từ các già làng, người có kinh nghiệm tại địa phương cùng các nhà chuyên môn để quyết định lựa chọn vị trí xây dựng khu tái định cư mới Bằng La.

Với tổng diện tích hơn 6ha, Nam Trà My dự kiến phân lô nhà ở cho 81 hộ gia đình. Ngoài 39 hộ bị mất nhà cửa tại nóc Ông Đề và làng Tắk Pát, số còn lại sẽ được bố trí cho các hộ dân nằm trong vùng có nguy cơ bị sạt lở, đảm bảo di dời đến trước mùa mưa bão năm 2021.

Theo đó, diện tích mỗi căn nhà rộng 50,4m², trị giá 150 triệu đồng được thiết kế theo mô hình nhà sàn truyền thống của đồng bào vùng cao, có khả năng chống chịu các yếu tố rủi ro cần thiết. Để đảm bảo cuộc sống, sinh hoạt cho người dân, bên cạnh hỗ trợ làm nhà, huyện đã triển khai đầu tư đồng bộ đường giao thông nội bộ khu dân cư dài 920m; đầu tư hệ thống cấp nước sinh hoạt; hệ thống cấp điện cho các hộ dân với tổng kinh phí hơn 14 tỷ đồng” - ông Dũng nói.

Sau những ám ảnh về nạn lở đất, người dân Trà Leng nay yên tâm hơn với mặt bằng mới. Hơn cả những đợi chờ trong phát triển kinh tế, Bằng La còn là kỳ vọng mang đến sự đổi thay trong cộng đồng. Bằng La, bắt đầu cuộc sống mới.

Ấm lại những ngôi làng

Khó khăn về việc tìm kiếm quỹ đất, đánh giá mức độ an toàn cho các vùng dự kiến bố trí tái định cư ở vùng sạt lở khiến tiến độ ổn định nhà ở cho các hộ dân bị ảnh hưởng bởi thiên tai ở Phước Sơn chậm hơn nhiều so với vùng khác.

Tại xã Phước Thành (Phước Sơn), nơi có 49 căn nhà bị phá hỏng hoàn toàn và 55 ngôi nhà khác hư hại từ 30 - 70% sau trận bão số 9, đến thời điểm hiện tại, chính quyền địa phương khởi động xây dựng mặt bằng mới cho các hộ dân đang phải ở nhà tạm hoặc sống nhờ nhà bà con.

Trong số 3 mặt bằng dự kiến triển khai tại thôn 1, thôn 2 và thôn 3 của xã này, mặt bằng thôn 1 đã cơ bản hoàn thành và đang khẩn trương hoàn thiện các hạng mục, cắm mốc để tiến hành bàn giao. Đối với hai mặt bằng còn lại ở thôn 2 và thôn 3 với quy mô khoảng 70 hộ dân, mục tiêu đặt ra là phải quyết tâm đẩy nhanh tiến độ để ngày 30.6 này có thể bàn giao cho người dân làm nhà ở trước mùa mưa lũ.

Việc tìm kiếm mặt bằng cũng đang là khó khăn chung của xã Phước Lộc, nơi có 11 người chết do đợt sạt lở. Sau bão lũ, chính quyền xã đã tranh thủ quỹ đất ở những khu vực được đánh giá an toàn, ít nguy cơ bị sạt lở để bố trí tái định cư sớm cho dân. Đồng thời với nguồn quỹ hỗ trợ từ các chương trình, 11 căn nhà kiên cố đã được hỗ trợ xây dựng.

Ông Lưu Huyền Thoại - Chủ tịch UBND xã Phước Lộc cho hay, hiện còn có khoảng 25 hộ dân sống trong những căn nhà tạm. Công tác triển khai xây dựng khu tái định cư đang được đẩy nhanh tiến độ tại thôn 3, nơi dự kiến sẽ sắp xếp, di dời các hộ dân còn ở nhà tạm. Cùng với nhiều nguồn lực khác, địa phương này đang tính toán việc khắc phục hạ tầng, xen ghép chỗ ở, khôi phục diện tích sản xuất và tìm kiếm sinh kế mới cho đồng bào.

Bản làng sau bão lũ đã bắt đầu có những dấu hiệu hồi sinh. Ông Lê Quang Trung - Chủ tịch UBND huyện Phước Sơn thông tin, có khoảng 30 ngôi nhà đã được xây mới cho các hộ bị mất hoàn toàn nhà ở. Hiện, 4 khu tái định cư được gấp rút san ủi mặt bằng, triển khai xây dựng, với quyết tâm phải bàn giao sớm nhất cho bà con vào cuối tháng 6.

Trước đó, địa phương đã khảo sát để tìm kiếm vị trí phù hợp, bám sát chỉ đạo của tỉnh về việc vừa tôn trọng tập quán phong tục của bà con nhưng đặc biệt phải quan trắc về yếu tố an toàn, hạn chế nguy cơ bị tác động bởi sạt lở do thiên tai.

SẮP XẾP BÀI BẢN, HẠN CHẾ RỦI RO

Những khu dân cư được sắp xếp, quy hoạch bài bản, khoa học đã góp phần trong việc giảm thiểu những tác động của thiên tai, hạn chế đáng kể thiệt hại do bão lũ gây ra. Tại Nam Trà My, Tây Giang, nhiều bản làng đã “đứng vững” qua các trận mưa lũ lớn, cho thấy vai trò rất quan trọng của công tác quy hoạch, tính toán vị trí xây dựng, bố trí tái định cư cho người dân.

Quy hoạch đi trước

Từ xuất phát điểm là một huyện “5 không”, cộng với những hạn chế về việc dân cư phân tán trên các đỉnh đồi, triền sông, nguy cơ lũ ống, lũ quét và sạt lở đất đe dọa, chính quyền huyện Tây Giang đã sớm đặt ra mục tiêu tìm hướng đi mới trong sắp xếp bố trí dân cư sau khi tái lập huyện.

Với quyết tâm của cả hệ thống chính trị, lồng ghép nhiều nguồn lực, tranh thủ sự ủng hộ của già làng, người có uy tín, sự đồng thuận của người dân, tháng 4.2006, thôn Pơr’ning (xã Lăng) trở thành thôn đầu tiên triển khai san ủi mặt bằng, sắp xếp bố trí lại dân cư tập trung, làm cơ sở rút kinh nghiệm để chỉ đạo triển khai trên địa bàn toàn huyện.

Ông Nguyễn Văn Lượm - Chủ tịch UBND huyện Tây Giang cho hay, đến nay Tây Giang cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, bố trí dân cư tập trung với 115 điểm dân cư tại 63 thôn với tổng diện tích 370,5ha, bố trí nơi ở ổn định cho 4.800 hộ với hơn 19.000 khẩu, đạt hơn 90% kế hoạch. Song song với hình thành mặt bằng, địa phương này tập trung đầu tư hạ tầng thiết yếu như đường giao thông, điện sinh hoạt, Gươl và các mô hình phát triển sản xuất, cải tạo đồng ruộng, khu chăn nuôi.v.v.. nhằm mục tiêu vừa ổn định nơi ở (an cư), vừa gắn với ổn định cuộc sống, từng bước phát triển (lạc nghiệp).

“Mô hình này bước đầu phát huy tác dụng tích cực, về phía người dân có cuộc sống ổn định, chấm dứt tình trạng du canh du cư, hạn chế nỗi lo bị uy hiếp bởi thiên tai, sạt lở, điều kiện hưởng thụ các dịch vụ thiết yếu ngày càng nhiều hơn. Nhà nước sẽ thuận lợi trong công tác quản lý xã hội, đảm bảo quốc phòng an ninh, vì nhân dân ở tập trung, không còn phân tán rải rác giữa núi rừng dễ bị kẻ xấu lợi dụng.

Việc ở tập trung cũng thuận lợi trong đầu tư đồng bộ hạ tầng thiết yếu phục vụ cuộc sống người dân. Có thể nói, việc đi trước một bước trong quy hoạch, xác định những yếu tố cần thiết, từ đó chọn lựa vị trí, cách làm thích hợp giúp Tây Giang có động lực phát triển mạnh mẽ. Đặc biệt, những khu dân cư này tỏ ra khá hữu hiệu trong việc giảm thiểu thiệt hại do mưa lũ gây ra, nhất là thiệt hại về người” - ông Lượm nhấn mạnh.

Với Nam Trà My, do bất lợi về địa hình, việc tìm kiếm mặt bằng tái định cư tập trung như nhiều địa phương khác gặp nhiều trở ngại lớn. Vì thế, chủ trương quy hoạch đi trước được xem như một hướng tháo gỡ khó khăn. Bên cạnh chọn sắp xếp, chỉnh trang dân cư tại chỗ, địa phương này kiên quyết không tác động cơ giới vào quy hoạch tái định cư.

Ông Lê Thanh Hưng - Bí thư Huyện ủy Nam Trà My cho hay, rất nhiều dự án sắp xếp dân cư tại địa phương được triển khai thực hiện theo quy hoạch và không tác động cơ giới. Nhờ sự tính toán kỹ lưỡng, cấu trúc đất được giữ nguyên trạng, điều đó giúp các khu định cư mới “đứng vững” trước thiên tai, đơn cử như nóc Loong Poc, Tăk Ven (xã Trà Mai); Lâng Loan (Trà Cang); Long Túc (Trà Nam)… Ngoài vẻ đẹp của diện mạo tái định cư, nơi này còn giữ nếp sống văn hóa truyền thống trong đời sống của đồng bào vùng cao.

Tham vấn cộng đồng

Từ thực tiễn cho thấy, việc tham vấn ý kiến cộng đồng, đạt được sự đồng thuận của người dân địa phương là yếu tố tiên quyết trong số các kinh nghiệm sắp xếp, bố trí dân cư được đề cập.

Tại Tây Giang, trước khi xây dựng khu tái định cư, chính quyền luôn tổ chức họp dân, xin ý kiến của các già làng, người có kinh nghiệm trong thôn, chọn những đồi núi có độ dốc ít, hình bát úp, không sạt lở, không xảy ra lũ quét, tránh được thiên tai và gần nguồn nước sinh hoạt.

Đồng thời phải phù hợp với văn hóa làng của đồng bào Cơ Tu, có quỹ đất để dựng nhà sinh hoạt cộng đồng (gươl) và các thiết chế văn hóa như phòng học mầm non, sân thể thao… Ngoài ra, còn phải đủ diện tích để đầu tư các công trình dân sinh cần thiết đảm bảo đồng bộ, phát huy hiệu quả cao nhưng tiết kiệm ngân sách đầu tư.

Ông Bh’ling Mia - Bí thư Huyện ủy Tây Giang nói, sắp xếp dân cư đang là chính sách tác động tích cực và hiệu quả nhất để người dân ổn định chỗ ở, đạt được nhiều kết quả bước đầu.

“Bên cạnh quyết tâm trong lãnh đạo, chỉ đạo của cấp ủy, chính quyền các cấp, sự vào cuộc của cả hệ thống chính trị, phải tích cực tham vấn cộng đồng, phát huy vai trò  của già làng, người có uy tín, lắng nghe và sâu sát để tiếp thu, tuyên truyền, vận động nhân dân.

Trong quá trình thực hiện phải thận trọng, từng bước tháo gỡ những vướng mắc phát sinh, có những chủ trương, giải pháp cụ thể trong việc sắp xếp, bố trí dân cư phù hợp nhằm bảo tồn, phát huy các giá trị văn hóa truyền thống, nhất là văn hóa làng, văn hóa giữ rừng của đồng bào dân tộc thiểu số miền núi”- ông Mia chia sẻ.

Câu chuyện tham vấn cộng đồng trong việc triển khai thực hiện các dự án tái định cư không còn là điều mới mẻ. Từ hàng trăm năm trước, khi có ý định lập làng, người Cơ Tu, Xê Đăng, Co… đều tổ chức các cuộc họp làng, tham vấn ý kiến từ các già làng, những người am hiểu về vùng đất. Tri thức bản địa được áp dụng đúng chỗ, không chỉ giảm thiểu rủi ro thiên tai, mà còn giúp hạn chế sự tấn công của thú dữ, thậm chí là kẻ thù.

Ông A Viết Sơn - Chủ tịch UBND huyện Nam Giang cho hay, trước khi triển khai các dự án tái định cư, ngoài khảo sát và tư vấn các chuyên gia khoa học, địa phương còn quan tâm hỏi ý kiến người dân, nhất là các già làng, những người có khả năng nhận biết và am hiểu phong tục tập quán, lịch sử của vùng đất. Tất cả khu định cư phải đảm bảo theo nguyện vọng của người dân và cộng đồng; trong đó yếu tố đất sản xuất, nước sinh hoạt và các nhu cầu phục đời sống luôn được đặt lên hàng đầu giúp người dân yên tâm, ổn định cuộc sống lâu dài ở vùng đất mới.

GIẢI PHÁP HẠN CHẾ THIỆT HẠI

Đánh giá mức độ an toàn đối với khu vực quy hoạch mới để bố trí dân cư, đối chiếu quy hoạch giữa các ngành, xây dựng bản đồ cảnh báo nguy cơ sạt lở, ứng dụng các mẫu nhà phòng chống thiên tai… là những giải pháp được nhiều chuyên gia đề cập trong sắp xếp dân cư miền núi.

Không quy hoạch theo cảm tính

Theo ông Nguyễn Văn Vỹ - Chi cục trưởng Chi cục Phòng chống thiên tai miền Trung - Tây Nguyên, thiên tai những năm gần đây diễn ra khá bất thường, ngày càng khốc liệt và vượt lịch sử kể cả về số lượng, cường độ, phạm vi… điển hình như mưa cường độ lớn, tập trung trong thời gian ngắn.

Ngoài ra, địa hình đồi núi khu vực có độ dốc cao, chia cắt mạnh, kết cấu đất vùng núi phần lớn là bở rời, dễ sạt trượt kết hợp với mưa vượt mức lịch sử đã khiến lũ tập trung nhanh, nguy cơ cao xảy ra sạt lở đất, lũ quét.

Đáng lưu ý, nhận thức của cộng đồng, mức độ quan tâm của chính quyền địa phương nhiều nơi còn hạn chế, thậm chí tính toán không kỹ, không đề cập đúng mức về việc đầu tư cho công tác phòng chống thiên tai. Nhiều nơi ở miền Trung, Tây Nguyên, quá trình xây dựng hạ tầng thiếu quy hoạch, thiếu tính toán khiến rủi ro gia tăng, gây thiệt hại lớn mỗi khi xuất hiện thiên tai.

Đồng quan điểm với ông Vỹ, kiến trúc sư Trần Ngọc Chính - Chủ tịch Hội quy hoạch phát triển đô thị Việt Nam khẳng định, với những ảnh hưởng lớn của biến đổi khí hậu, những mất mát đã được nhìn thấy, cơ quan chức năng càng phải chú trọng, quy hoạch phải đi trước một bước, không thể theo cảm tính.

“Thực tiễn yêu cầu sắp tới phải có những nghiên cứu phù hợp yêu cầu, đảm bảo sự sống yên lành của cộng đồng, phải rà soát quy hoạch đã xây dựng và sắp sửa xây dựng. Điều này phải được làm ngay từ bây giờ, tích hợp nhiều ý kiến để xem xét, đánh giá biến động địa chất thủy văn… để có ý kiến kịp thời với chính quyền địa phương, các nhà hoạch định.

Đồng thời tính toán quy hoạch tương lai với yêu cầu phát triển kinh tế xã hội phải chú ý nguy cơ về thiên tai khi lựa chọn được địa điểm trên tinh thần khoa học, xem xét kỹ lưỡng việc bố trí dân cư hoặc các công trình phục vụ một cộng đồng dân cư.

Một thời chúng ta ào ạt làm thủy điện, thành hiệu ứng, Nhà nước làm thủy điện, doanh nghiệp làm thủy điện, tác động tiêu cực đến môi trường sinh thái, ảnh hưởng đến cộng đồng dân cư, do đó cũng phải tính toán thêm yếu tố này. Mọi công trình phải nghĩ đến lợi ích, bảo đảm sự toàn vẹn về ứng phó biến đổi khí hậu” - ông Chính nói.

Đánh giá, khảo sát kỹ lưỡng

Nhiều giải pháp được các chuyên gia đề cập, hướng đến tính chống chịu dựa trên khả năng thích nghi của cộng đồng đối với thiên tai, nhất là trong sắp xếp quy hoạch dân cư miền núi.

Theo TS. Hoàng Ngọc Tuấn (Viện Khoa học Thủy lợi miền Trung - Tây Nguyên), các giải pháp công trình cần chú ý là nghiên cứu mẫu nhà phù hợp, an toàn, đặc biệt là nhà cộng đồng để bà con tránh trú, tính toán hệ thống thoát nước, khẩu độ thoát lũ cho các cầu giao thông vượt sông, nâng mức độ an toàn cho mái dốc.

Ngoài ra, phải đánh giá lại toàn diện các khu vực có nguy cơ xảy ra sạt lở đất, đá khối lượng lớn trong lòng hồ thủy lợi, thủy điện để tránh nguy cơ tạo sóng xung kích gây vỡ đập, tràn nước qua đỉnh đập.

Song song với đó, các giải pháp phi công trình cũng đóng vai trò hết sức quan trọng. “Với những gì đã xảy ra tại Nam Trà My, Bắc Trà My, Tây Giang, Phước Sơn trong mùa mưa lũ 2020, cần rà soát đánh giá ngay mức độ an toàn, nắm số liệu thực tế và số liệu dự báo từ các cơ quan chuyên môn để từ đó có phương án di dời dân cư hẳn hoặc di dời tạm thời theo thời điểm.

Cần tìm được vị trí đảm bảo mức độ an toàn cao nhất có thể, trên cơ sở khảo sát địa hình, địa chất. Cần thận trọng khi quan sát bằng mắt thường vì rất dễ nhầm. Bởi có nhiều khu đất bằng nhưng thực tế lại nằm trên các khối trượt lớn, đứt gãy như ở xã Trà Mai (Nam Trà My), các bãi bồi ven sông ở xã Phước Thành (Phước Sơn). Bản đồ cảnh báo nguy cơ sạt lở đất cần được xây dựng tới tỉ lệ 1/5.000 đối với cấp huyện và 1/1.000 - 1/2.000 đối với cấp xã và phổ biến cho người dân được biết.

Ngoài ra, cơ quan chức năng cũng nên sớm đánh giá để đưa ra tỷ lệ rừng trồng, rừng tự nhiên và phương thức khai thác hợp lý, nâng cao chất lượng thảm phủ rừng nhằm hạn chế tối đa nguy cơ gia tăng lũ lụt, sạt lở đất và lũ quét ở quanh các khu vực có dân cư miền núi” - TS. Hoàng Ngọc Tuấn nói.

Theo PGS. Lưu Đức Hải (Tổng Hội xây dựng), sạt lở xảy ra ở miền Trung trong đợt mưa lũ năm 2020 có đến 4 loại hình, do đó giải pháp đi cùng phải bám vào từng khu vực đã xảy ra. Những quy chuẩn trước nay vẫn còn chung chung, cần có sự chuyên biệt, phù hợp với đặc điểm của mỗi nơi. Những công trình có sức chống chịu, có khả năng làm nơi trú ẩn cho khoảng 500 người vào mùa bão lũ đang là điều cần đặc biệt chú ý, phải có trong quy hoạch để ứng phó biến đổi khí hậu trong những năm sắp đến.

THAY ĐỔI ĐỂ THÍCH ỨNG BỀN VỮNG

Sau những thiệt hại nặng nề do thiên tai xảy ra ở miền núi Quảng Nam năm ngoái, vấn đề sắp xếp lại dân cư tại các huyện vùng cao với yêu cầu bảo đảm sự ổn định bền vững được Tỉnh ủy, UBND tỉnh đặc biệt coi trọng. Sau đây là ý kiến của các đồng chí Thường trực Tỉnh ủy về vấn đề này.

Dành nguồn lực tiếp tục sắp xếp dân cư

Năm 2020, thiên tai, lũ quét, sạt lở đất ở khu vực miền Trung nói chung, trên địa bàn Quảng Nam nói riêng xảy ra rất nghiêm trọng, được dư luận hết sức quan tâm. Một trong những nhiệm vụ trọng tâm mà tỉnh đặt ra trong thời gian tới, là phải hướng đến mở rộng việc di dời, sắp xếp dân cư. Chúng ta đã làm rất tốt, làm vượt tiến độ đề ra với hơn 6.000 hộ dân được sắp xếp, tái định cư, nhưng theo thống kê vẫn còn đến khoảng 7.000 hộ dân trong diện cần được tiếp tục sắp xếp, bố trí. 

Quan điểm của tỉnh, là ưu tiên hỗ trợ sắp xếp, bố trí dân cư cho những vùng thường xuyên xảy ra thiên tai, vùng xung yếu, các hộ dân nằm trong diện cần phải được di dời khẩn cấp. Tùy theo yêu cầu thực tế, việc triển khai phải được linh loạt, trong đó ưu tiên di dời xen ghép gắn với hỗ trợ đất sản xuất, đảm bảo nhu cầu bức thiết tại các địa phương. Thời gian đến, tỉnh sẽ tính toán để dành nguồn lực, nâng mức hỗ trợ, tạo điều kiện tiếp tục nâng cao hiệu quả Nghị quyết 12 đã triển khai suốt nhiều năm qua.

(Bí thư Tỉnh ủy Phan Việt Cường)

Đẩy nhanh tiến độ sắp xếp dân cư sau thiên tai

Ngay sau khi bão số 9 (2020) đi qua, Thường trực Tỉnh ủy đã tập trung chỉ đạo quyết liệt, nhiều nơi nhanh chóng triển khai và hoàn thành các khu tái định cư khá ổn định cho đồng bào vùng bị ảnh hưởng, thiệt hại. Tuy nhiên, qua kiểm tra thực tế, vẫn còn một số địa phương triển khai còn chậm trễ, kéo dài do vướng mắc trong giải phóng mặt bằng.

Để đẩy nhanh tiến độ xây dựng khu tái định cư cho người dân vùng thiên tai, sắp tới Ban Thường vụ Tỉnh ủy sẽ họp bàn để tháo gỡ khó khăn và chỉ đạo cụ thể những công trình, hạng mục cần thiết cần phải sắp xếp ngay, đưa vào danh mục xây dựng khẩn cấp mà không phải đấu thầu, thậm chí là có thể chỉ định thầu giúp người dân có chỗ ở an toàn trước mùa mưa bão. Ngoài ra, khi xảy ra mưa lũ, gần như các tuyến đường huyết mạch của miền núi đều bị tàn phá nặng nề, gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến đời sống, chia cắt việc đi lại của người dân. Trên thực tế, hàng năm chúng ta cũng ghi nhận tình trạng tương tự do thảm họa của thiên tai gây ra, vì thế việc khắc phục cũng không thể “một sớm một chiều”, bởi liên quan đến nhiều yếu tố. Dù vậy, trước nhu cầu bức thiết của người dân, Tỉnh ủy cũng đã chỉ đạo tập trung đẩy nhanh tiến độ khắc phục các tuyến đường, nhằm đảm bảo giao thông một cách an toàn, thông suốt.

(Phó Bí thư Thường trực Tỉnh ủy Lê Văn Dũng)

Ứng dụng khoa học và phát huy kinh nghiệm

Từ sau sạt lở, bài học rút ra là phải biết kết hợp ứng dụng khoa học kỹ thuật tiên tiến song song với việc vận dụng và phát huy kinh nghiệm của người dân bản địa, các kiến thức dân gian để tổng hòa, giải quyết vấn đề đặt ra. Do đó, nếu chỉ cân nhắc đơn thuần về khoa học hay về kinh nghiệm, xác suất xảy ra thiệt hại sẽ lớn hơn, nặng nề hơn. Giải pháp công trình, phi công trình, điều chỉnh quy chuẩn thiết kế cần sự quan tâm của các cơ quan, ngành giao thông, thủy điện, đơn vị quy hoạch để sắp xếp bố trí dân cư và các công trình khác có liên quan. Ngoài ra phải chú ý trồng rừng, chuyển đổi rừng, đẩy mạnh các hoạt động nâng cao nhận thức cộng đồng, phải có sự tham gia chủ động của cộng đồng để phát huy hiệu quả việc sắp xếp bố trí dân cư. Tỉnh đã nhiều lần kiến nghị đối với các điểm dân cư ở miền núi cần phải có công trình lưỡng dụng, đa chức năng, sắp xếp phù hợp để phòng tránh thiên tai như nhà văn hóa, điểm trường, nhà sinh hoạt cộng đồng, đảm bảo công năng ở mức độ cao.

Trong thực tiễn, khi xảy ra thiên tai, các tuyến đường giao thông bị chia cắt, các lực lượng ứng phó mất nhiều thời gian để giải phóng, khắc phục và tiếp cận, hậu quả xảy ra có thể là rất lớn nếu thiếu tính toán việc này. Việc khẩn trương, kịp thời điều động lực lượng hỗ trợ là giải pháp, song chủ động xử lý ở từng khu vực nhanh nhất cũng là giải pháp quan trọng không kém. Rõ ràng, bên cạnh mục tiêu giảm nghèo nhanh, bền vững cho miền núi, giữ gìn và bảo tồn bản sắc văn hóa các tộc người, thời gian tới sẽ cần tập trung nhiều hơn cho yếu tố chống chịu và thích nghi với thiên tai, đảm bảo an toàn cho người dân trong những mùa mưa bão.

(Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh)