Chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản

Theo đại biểu Phan Thái Bình, thị trường chứng khoán và thị trường BĐS giữ vai trò rất quan trọng của nền kinh tế. Hai thị trường này trong những năm qua có bước phát triển mạnh mẽ, góp phần quan trọng vào sự phát triển chung của đất nước.

Tuy nhiên, nhiều sai phạm lớn trong lĩnh vực này đã được phát hiện và đưa ra xử lý; tình trạng “2 giá” (giá giao dịch BĐS thực tế cao hơn nhiều so với giá kê khai trên hợp đồng) trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS còn xảy ra phổ biến, làm thất thu ngân sách nhà nước.

Bộ Tài chính, Bộ Tư pháp đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo cơ quan thuế các cấp và các cơ quan liên quan thực hiện các biện pháp để chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS; hướng dẫn người dân, doanh nghiệp kê khai đúng giá chuyển nhượng BĐS... đã bước đầu nâng cao hiệu quả quản lý, đảm bảo nguồn thu ngân sách nhà nước.

Tuy nhiên, theo đại biểu Phan Thái Bình, việc chỉ đạo của các cơ quan trên thời gian qua còn rất chung chung, chưa giải quyết triệt để được gốc vấn đề mà ngược lại làm làm phát sinh những hệ lụy, bất cập trong quá trình thực hiện.

Đó là hiện nay, theo quy định của pháp luật thì việc kê khai tính thuế là giá chuyển nhượng quyền sử dụng đất theo giá hợp đồng thực tế, trường hợp trong hợp đồng không ghi giá hoặc giá ghi trong hợp đồng chuyển nhượng thấp hơn giá đất Nhà nước quy định thì giá tính thuế theo khung giá Nhà nước (bản chất đây là giao dịch dân sự với sự thỏa thuận của 2 bên mua và bán).

Như vậy, nguồn gốc của thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS chính là sự kê khai không trung thực của một bộ phận người dân tham gia giao dịch BĐS và bảng giá đất của các địa phương hiện nay không sát với giá thị trường.

Do đó, vấn đề đặt ra là việc chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS cũng phải gắn với quyền lợi của người sử dụng đất khi thực hiện bồi thường, hỗ trợ cho người dân bị thu hồi đất (khi kinh doanh, chuyển nhượng BĐS thì người dân chịu mức giá tính thuế cao hơn giá Nhà nước quy định, nhưng ngược lại khi bị thu hồi đất thì Nhà nước áp giá đền bù theo giá Nhà nước, dẫn đến mất bình đẳng trong mối quan hệ này).

Cơ quan thuế hiện nay không có cơ sở pháp lý rõ ràng để công nhận hoặc không công nhận mức giá kê khai trong hợp đồng công chứng là giá giao dịch thực tế. Chính vì vậy, việc áp dụng các biện pháp để chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS ở các địa phương không thống nhất, mỗi nơi, mỗi người áp dụng một kiểu.

Đại biểu Phan Thái Bình cho biết, cử tri phản ánh một số cơ quan thuế ở cấp huyện có biểu hiện tùy tiện trong việc áp dụng giá BĐS tính thuế, nhiều nơi yêu cầu người dân chấp thuận giá tính thuế cao hơn từ 1,2 đến 1,5 lần, thậm chí có nơi tính cao hơn đến 2 lần giá đất Nhà nước quy định thì mới được giải quyết.

Trường hợp giá trong hợp đồng thấp hơn mức nêu trên thì cơ quan thuế ngâm hồ sơ, mời lên làm việc nhiều lần hoặc trả hồ sơ vì cho rằng giá ghi trong hợp đồng “chưa sát với giá thị trường BĐS”. Tuy nhiên, căn cứ nào để xác định sát với giá thị trường BĐS và áp dụng giá tính thuế cao hơn giá Nhà nước quy định thì cơ quan thuế không chỉ ra và cũng lại không quy định rõ ràng, minh bạch.

Cũng theo đại biểu Phan Thái Bình, tình trạng trên dẫn đến một số địa phương có số hồ sơ chậm giải quyết quá hạn khá lớn làm ảnh hưởng nghiêm trọng đến hoạt động sản xuất, kinh doanh và quyền lợi của người dân. Bên cạnh đó, một số cán bộ thuế có biểu hiện lạm quyền, gây khó khăn, nhũng nhiễu người dân và doanh nghiệp trong quá trình giải quyết hồ sơ, một bộ phận người dân buộc phải chấp nhận tiêu cực để được giải quyết hồ sơ thuận lợi…

Về nguyên tắc, cá nhân kê khai giá chuyển nhượng BĐS sai giá thực tế, thực hiện 2 giá giao dịch (giá thực tế và giá ghi hợp đồng tính thuế) thì phải chịu trách nhiệm trước pháp luật về hành chính, hình sự, những hành vi gian lận này cần bị lên án và phải được phát hiện kịp thời và xử lý nghiêm minh.

Tuy nhiên, đại biểu Phan Thái Bình cho rằng, trên thực tế chỉ đạo của Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế, UBND các tỉnh, thành phố và các cơ quan liên quan về chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng bất động sản… chưa giải quyết được các nhiệm vụ trên.

Mặt khác, việc chỉ đạo mang tính chung chung, không đề ra giải pháp rõ ràng, cụ thể về tính pháp lý, kỹ thuật đã vô tình dẫn đến nguy cơ làm công cụ, phương tiện để cho một số cơ quan, cán bộ thuế và một số chủ thể khác như tổ chức hành nghề công chứng… có điều kiện nhũng nhiễu, trục lợi, tham nhũng, tiêu cực và gây khó khăn, phiền hà cho người dân và doanh nghiệp.

Từ thực trạng nêu trên, đại biểu Phan Thái Bình đề xuất Quốc hội, Chính phủ sớm hoàn thiện hành lang pháp lý về đất đai, thuế…, trong đó quy định rõ nguyên tắc xác định giá đất theo giá thị trường.

UBND các tỉnh, thành phố phải cập nhật đúng, đủ và kịp thời giá đất sát theo giá thị trường vào bảng giá đất Nhà nước để làm căn cứ tính thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS và tính chi phí bồi thường, hỗ trợ khi Nhà nước thu hồi đất của người dân để đảm bảo sự công bằng, bình đẳng trong các mối quan hệ.

Bộ Tài chính, Tổng cục Thuế phải quy định rõ ràng, cụ thể các biện pháp chống thất thu thuế trong hoạt động kinh doanh, chuyển nhượng BĐS theo đúng quy định của pháp luật để cơ quan thuế địa phương thực hiện, đảm bảo tính thống nhất, góp phần đưa thị trường BĐS phát triển lạnh mạnh.