Chủ động phòng tránh dông sét

Các nhà khoa học thuộc Viện Vật lý địa cầu đã tìm ra quy luật hoạt động, phân bố của dông sét tại Quảng Nam để xây dựng mô hình cảnh báo sét sớm và tuyên truyền về cách thức phòng chống sét hiệu quả.

Xác định chu kỳ dông sét

ThS. Lê Việt Huy - Viện Vật lý địa cầu trong công trình “Nghiên cứu đề xuất giải pháp phòng chống sét trên địa bàn tỉnh Quảng Nam” cho biết, tại Quảng Nam nhận thức về công tác phòng chống dông sét của người dân còn hạn chế, nhất là khu vực nông thôn, miền núi. Thống kê cho thấy, 81% nhà dân không lắp đặt hệ thống chống sét. Việc lắp đặt hệ thống chống sét cho nhiều công trình xây dựng, công nghiệp nhìn chung chưa tốt, có khi lắp đặt thiết bị đắt tiền nhưng không đem lại hiệu quả. Chẳng hạn, hệ thống chống sét theo nguyên lý phát xạ sớm được lắp đặt ở Tam Kỳ không hiệu quả. “Theo khuyến cáo của nhiều nhà sản xuất thiết bị chống sét, vùng bảo vệ của kim thu sét có thể đạt 100m khi để ở độ cao 15m, nhưng thực tế kim thu chỉ có thể bảo vệ trong vùng bán kính từ 12 - 18m” - ThS. Lê Việt Huy nói.

Trạm cảnh báo dông sét được lắp đặt tại nhà chị Trần Thị Út Lang, thôn Phú Hương, Đại Quang, Đại Lộc. Ảnh: B.L

Các nhà khoa học đã lập mạng trạm định vị sét tại Đà Nẵng và Quảng Ngãi, giúp định vị sét, xác định đường di chuyển của cơn dông với phạm vi hoạt động từ 100 - 200km. Trạm giúp xác định mật độ sét, tức số lần sét đánh/km2/năm. Quảng Nam có cường độ hoạt động dông sét mạnh, hoạt động dông sét bắt đầu từ tháng 4 và kết thúc vào tháng 10, các tháng 11 đến tháng 3 thường rất ít dông. Dông hoạt động mạnh vào thời điểm từ 14g đến 19g trong ngày. Mật độ sét trung bình trong khu vực dao động từ 3 lần/km2/năm ở phía biển và tăng dần theo hướng tây vào trong đất liền đạt các giá trị 10 - 13 lần/km2/năm.

Ở Núi Thành, khu vực gần biển Tam Hải, Tam Quang, thị trấn ít sét (2 lần/năm), nhưng mật độ này tăng lên đến 6 lần ở Tam Sơn, Tam Trà. Ở Đại Lộc, các xã Đại Phong, Đại Minh có mật độ sét 4 lần/năm, nhưng mật độ này ở các xã Đại Lãnh, Đại Chánh là 10 lần. Các huyện miền núi như Đông Giang, Tây Giang, Nam Giang, mật độ sét cao đồng đều ở mức 9 - 11 lần. Mật độ sét ở Quế Sơn tăng dần từ các xã gần biển (từ 4 - 5 lần) và đạt đến 12 lần tại phía tây của huyện… Trong 2 mùa dông 2011-2012, có 16 trạm quan trắc dông và 5 thiết bị cảnh báo sét đã được lắp đặt tại Quảng Nam. Ở Bình Quý (Thăng Bình), nhóm nghiên cứu lắp đặt thiết bị cảnh báo sét Strike Guard (Mỹ) có cảm biến đo điện từ trường và quang học tia sét. Ngoài ra, còn có 3 cảm biến đo trường tĩnh điện của Canada (thiết bị đo cường độ điện trường) khác được lắp đặt tại Bình Quý (Thăng Bình), Tam Phú (Tam Kỳ), Đại Quang (Đại Lộc) và 1 thiết bị định vị, cảnh báo sét sớm ESID (do Mỹ sản xuất) được lắp đặt tại Hội An.

Phòng chống từ cơ sở

Theo Viện Vật lý địa cầu, từ việc phân tích số liệu định vị sét có thể biết được quy luật hoạt động, hướng di chuyển của cơn dông, dựa vào đó làm tín hiệu cảnh báo sét cho các khu vực dông sắp tới. Cụ thể, phạm vi hoạt động của các thiết bị nêu trên ở bán kính từ 32 - 50km với chức năng cảnh báo sét trong khoảng cách ngắn. Khi có dông, các thiết bị phát tín hiệu sớm hơn so với dông xảy ra trên thực tế từ 20 - 30 phút với 3 cấp độ báo động: cấp 1 báo động dông tại trạm (trong vòng bán kính 0 - 8km, là báo động nguy hiểm), cấp 2 là cảnh báo dông gần (8 - 16km, báo động nguy hiểm) và cấp 3 là thận trọng dông xa (16 - 32km, dông xa, cần cẩn trọng). 10 thiết bị phòng chống sét đánh thẳng cho công trình xây dựng thuộc vùng thường có dông sét cũng đã triển khai tại nhiều nơi.

Ông Lê Tấn Ngọc - Trưởng phòng Kinh tế & hạ tầng huyện Đại Lộc góp ý: “Đề nghị Viện Vật lý địa cầu lắp đặt thêm 2 trạm cảnh báo sét tại Đại Lãnh và Đại Chánh nhằm đảm bảo an toàn tính mạng, tài sản của người dân Đại Lộc. Cần nghiên cứu thêm cách thức cảnh báo sét hiệu quả nhất, nhanh nhất đến với người dân. Việc tuyên truyền cách thức phòng chống sét cho học sinh tại vùng trọng điểm sét rất thiết thực”.

Hiện cơ sở dữ liệu phòng chống sét tại Quảng Nam được thiết lập với nhiều lớp số liệu về ngày giờ dông, mạng trạm định vị sét, mật độ sét. Hệ thống, thiết bị cảnh báo dông sét sớm, mô hình chống sét cho các công trình xây dựng có thể sẽ nhân rộng trên địa bàn tỉnh. 3.000 tờ rơi và 500 cuốn sách hướng dẫn kinh nghiệm phòng chống sét đã được tuyên truyền đến người dân. Gần đây, trạm cảnh báo sét đặt tại nhà chị Trần Thị Út Lang (thôn Phú Hương, Đại Quang) được bà con hưởng ứng. “Khi có dông sét, máy tính nối mạng được lắp đặt tại nhà tôi hiện lên cảnh báo vùng có sét trên bản đồ, gia đình tôi lập tức nhắn tin vào số di động để bà con phòng tránh. Bà con đã bớt hoang mang, bởi cách đây 3 năm, trên cánh đồng của thôn có 2 vợ chồng bị sét đánh chết khi đang gặt lúa” - chị Út Lang chia sẻ.

BÍCH LIÊN