Chuyện đời kể lại

Mắt em ướt sũng, nhìn như thôi miên vào ly nước trước mặt. Em nhớ con gái 3 tuổi đang gửi ông bà ở quê núi xa mù giáp biên giới Nghệ An - Lào. Chồng đã theo người khác, lại nghiện. Em khóc cũng vì rùng mình nhớ lại và tủi cho phận làm thuê, tủi cho tuổi trẻ ngu dại ngơ ngác.

Phía ấy, là vàng!

“Ba năm làm phu vàng, em sợ nhất điều gì?”. “Sợ vô sinh. Hàng trăm đứa như em giờ đang chôn mình trong đó, không biết sau này có được làm đàn bà không?”. Chắc em không biết Boris Pasternak nhà văn Nga lừng danh, nhưng sao em nói y chang ông ấy vậy. Đơn giản, em là con gái, ước mơ lớn nhất là được làm mẹ, vậy thôi. “Nhưng em đã có con”. “Dạ, do em rời sớm, chứ ở miết, là nghe nói không sinh được. Trên nắng, dưới  nước, quanh năm ngâm chân và tay trong nước đục, thủy ngân, da bị ăn mòn hết. Nghe nói thủy ngân ngấm vào người lâu, sẽ gây vô sinh, tiếp xúc với thủy ngân nghe nói phải có bao tay, nhưng ở đây lương còn thiếu, nói chi bao bọc”.

Những người đàn bà mót xái ở một bãi vàng. Ảnh có tính minh họa.Ảnh H.D

Những bãi vàng ở Phước Sơn. Những đội quân rùng rùng nghiêng ngả cây rừng để làm vàng. Rùng rùng sốt rét, sập hầm. Rùng rùng rồi liêu xiêu những đội quân đói ăn thiếu ngủ, vật vờ vì lạnh vì nóng và vì những cú đấm bất kỳ lúc nào cũng giáng xuống đầu. Tôi không vào bãi vàng được vì không có ý kiến giám đốc công ty vàng, chiếc barie không bao giờ dỡ lên. Các nhà báo có trong tay bốn số điện thoại của ông này, thách nhau đứa nào điện mà ông cầm máy sẽ được đãi muốn chi có nấy. Biệt tăm. Quán nước gần công ty vàng, đếm được 15 cô gái người Thái đen từ Tương Dương vào. Trắng xinh và tươi vui. Họ là đội quân “săn đầu người”, lùng tìm và đưa vào cho ông chủ, giá mỗi “đầu” là 1 triệu đồng. Nghe tiếng một tay mặt rỗ mắng: “Này con kia, lần sau đừng đưa mấy thằng nhỏ như thế này vào nhé, đã nói dưới 14 tuổi là không nhận”.

“Ngày đó em cũng bị đưa đi thế, nói vào làm vàng nhiều tiền lắm”. Giọng em đứt ngang, như hận. Người ta nói vậy thôi, nhưng lại nghe, cả lũ kéo vào, lang thang hết bãi Muối, Khe Tăng, bãi Ruộng. Việc chính là cào quặng được đưa từ xe trong hầm ra rồi sàng. Thời gian là từ 5 giờ 15 phút sáng đến 11 giờ 15 phút trưa. Ăn nhanh. Thức ăn là đậu phụng rang với nước mắm vào mùa mưa. Nắng thì thịt heo xào. Cơm ít. Không nghỉ trưa, làm tiếp đến 5 giờ 15 phút chiều. Ba bãi vàng, nam chừng 1.000 người, nữ 300. Tuổi 20 phơi phới. Luật: trai gái cấm yêu nhau; ăn cơm không được ngồi gần; không được qua lại lán trại của nhau; không uống rượu, đánh bạc. Trai nếu bắt được sẽ bị đánh nhừ tử, cho 500 ngàn đồng, đuổi về thẳng. Nữ vi phạm, sẽ bị chửi te tua. Hẹn hò yêu đương nếu bắt được, đuổi thẳng.

Quyền không sợ hãi

“Em bỏ cũng vì bị đối xử không công bằng. Lương ban đầu ký hợp đồng là 1,8 triệu đồng/tháng, nhưng không bao giờ trả hàng tháng, họ không giải thích, để cả năm dồn lại đưa một lần nhưng chỉ đưa 2/3, còn vì sao họ giữ lại 1/3 thì bọn em không biết. Làm 6 tháng mà trả 5,9 triệu đồng, hỏi thì quản lý bảo âm lương. Ai cũng nói bị thiệt thòi, nhưng không ai kêu la. Anh hỏi sao im lặng à? Em không biết”. Tôi nghĩ đến cái ăn què quặt ở quê, nghề nghiệp phập phù, ốm đau chờ chết vì không có tiền vào bệnh viện. Khát việc làm như khát nước. Đành nghiến răng cam chịu. Một chủ quán ở thị trấn Khâm Đức nói với tôi, là cuối năm nữ phu vàng ra về, vỏn vẹn cả năm là 7,5 triệu đồng, nhưng không hiểu sao đầu năm họ lại quay vào. Chỉ có họ hiểu vì sao mình lại đâm đầu vào chốn này. Làm để tằn tiện cuối năm mua mảnh áo chiếc dép mới cho con, bèn chấp nhận tất cả. “Lại sợ nhất mùa mưa đó anh. Đường ống nước tự chảy sẽ bị đất vùi, nên nước uống cũng không có, nói chi nước tắm, bệnh ngoài da kinh khủng. Sốt  nhẹ thì vào quản lý xin thuốc. Nặng thì tự mang xác ra trạm xá xã. Sốt rét run văng cả chăn mền, nhưng bớt thì phải bò dậy làm, không thì không có tiền, mà làm lơ mơ thì bị mắng chửi như chó. Em chưa biết nhiều, nhưng em nghĩ chưa có nơi nào quản lý chửi quân như ở đây. Không thích là chửi. Ở nhà bố mẹ cưng chiều bao nhiêu thì vào đây được ăn chửi bấy nhiêu. Nhục lắm. Đứa nào xinh, lẳng lơ thì chủ mến, được sủng ái, thỉnh thoảng cho chỉ vàng, còn ngang bướng thẳng thắn tự trọng thì đừng hòng có ngày ngẩng mặt”.

Giọng em tan trong trưa dựng đứng nắng gắt. Nhưng sau mỗi chuyện lần kể, em lại cười. Tôi sợ. Nỗi chua chát như được nhào nặn rồi đùn lên trong tiếng cười  còn trong lắm của cô gái 22 tuổi. Tôi nhớ thập niên 80 của thế kỷ trước, vùng này từng vang lên bài hát “tôi đi làm vàng” của một nhạc sĩ lỡ vận. Giọng bolero nghe não nùng đặc quánh rượu mạnh thuốc lá cùng những đêm không ngủ hận đời cay đắng. Rừng có tất cả và không có gì cả. Tự nhiên không thuộc về con người. Tựa vào tự nhiên để đỡ cô quạnh và nhỏ bé, đó có lẽ là điều duy con người có thể “ăn” vào rừng, ngoài ra bất kỳ tham vọng cắt xén nào từ rừng, đều phải trả giá đến đời con cháu. Nhưng mặc kệ tất cả, con người chà đạp tàn bạo vào tự nhiên, mặc nhiên ban cho mình quyền năng vô hạn, dùng thiên nhiên để quay lại hại đồng loại.

“Trái đất ba phần tư nước mắt” (Xuân Diệu), nên những người như em phải bán máu, bán tuổi xuân, hy sinh tình yêu, rước bệnh vào người để có cái ăn mà tồn tại. Cũng chính vì thế tôi không lạ là sau hai lần trốn về (một lần sợ quản lý giở trò đồi bại, một lần bị quỵt lương), em lại quay về chốn cũ, lại bán sức cho những tham vọng điên cuồng của ông chủ. Rồi đến một bữa đang hì hục sàng quặng bỗng óc em nhói lên: lỡ như mình có chồng mà vô sinh thì sao? Nỗi sợ như giông bão sấm sét kéo đến khiến em choáng váng. Nỗi sợ đó lớn hơn cả sợ áo cơm, hơn đòn roi và cái chết, khiến em quyết thoái lui. “Có vĩnh viễn không?”. “Chắc là có”. “Sao không về quê luôn?”. “Em trốn về năm ngoái, cưới chồng năm ngoái, đẻ con được 1 tuổi lại quay vào. Ở đây em phụ bán cà phê, được cô chú chủ nhà tôn trọng, lại có lương”. Tôi hiểu suy nghĩ đó đã được đánh đổi bằng nước mắt của em và bao người đàn bà trong các bãi vàng ấy cộng lại. Có áo cơm và có quyền tự trọng. Khao khát đơn giản đó không giản đơn chút nào, đâu chỉ cho riêng em và cho cả tôi, cả bạn và bao nhiêu người. Nhìn em tôi lại nhớ lời một nguyên thủ quốc gia thời hiện đại từng nói: Một trong những quyền của con người là quyền không sợ hãi! Bao giờ những người như em, như những phận đàn bà trong bãi vàng kia được quyền đó? Tôi nhìn vào vùng xanh lơ xa xôi ấy, ở đó là bãi vàng. Tôi sợ.

TRUNG VIỆT