Chuyện những phi công quê Điện Bàn

Ít ai biết rằng, trong đội hình phi công chiến đấu những năm chống Mỹ, cứu nước, có đến 4 chàng trai quê ở Điện Bàn.

Người đầu tiên bắn hạ máy  bay Mỹ

Thiếu tướng - Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Phạm Ngọc Lan ở thôn 6 Điện Nam (nay là Điện Nam Đông, Điện Bàn) được biết đến là phi công Việt Nam đầu tiên bắn hạ máy bay Mỹ. Vóc người không cao to nhưng ông vẫn được chọn vào đội hình lái máy bay. Nói về lý do được chọn, ông bảo: “Chắc người vùng cát mình chịu đựng gian khổ quen rồi, nên khi kiểm tra mọi thông số sức khỏe tớ đều vượt qua. Vả lại cấp trên còn xét lý lịch, thành tích trong chiến đấu. Hồi đó chỉ mong được lái xe tăng là ghê gớm rồi nhưng không ngờ được lái máy bay. Sung sướng đến mấy ngày sau!”. Ngày 3.4.1965, đánh dấu sự kiện trong cuộc đời ông và của Không quân Việt Nam. Tại khu vực Hàm Rồng, Thanh Hóa, 10 giờ 9 phút, biên đội của ông gồm 2 tốp, tiến hành không chiến với các máy bay tiêm kích F-8E của Mỹ. Phạm Ngọc Lan bắn rơi máy bay đối phương. Trên đường về, ông bắn bị thương một chiếc nữa. Ông còn nổi tiếng là người “giữ của” quyết không để mất mát tài sản quý giá của quân đội. Đó là lần do mải quần nhau với địch, chiếc máy bay MiG-17A đã gần hết nhiên liệu, trục la bàn bị gãy do thực hiện quá nhiều động tác ngoặc gấp, không còn định hướng được. Có lệnh nhảy dù, nhưng ông quyết định trở về bằng thân máy bay. Lần hạ cánh này được đánh giá là số ít trường hợp hạ cánh hy hữu trên thế giới.

Giữa năm 1966, ông đi học chuyên loại MiG-21 ở Nga, 7 năm sau, ông được tiếp tục cử đi học chỉ huy tại Học viện Không quân Gagarin. Về nước, ông tận tâm huấn luyện, truyền kinh nghiệm cho lớp phi công trẻ trưởng thành.

Mang giấy giới thiệu... đi hỏi vợ

Cùng thôn với Phạm Ngọc Lan, Thượng úy phi công Nguyễn Hữu Tào mồ côi mẹ khi mới lên 6 tuổi. Cha lấy vợ khác, Nguyễn Hữu Tào ở với ông ngoại. Ngoại mất, thời gian sau ông vào bộ đội, sau đó tập kết ra Bắc. Nhờ có sức khỏe, thông minh, sau khi học ở trường văn hóa, ông được chọn đi học lái máy bay ở Trung Quốc.

Đã 46 năm trôi qua, kể từ ngày ông hy sinh, vợ ông - bà Lê Thị Ngột (hiện ở tại 23 Lê Thánh Tông, Hà Nội) vẫn giữ nguyên vẹn kỷ niệm yêu thương về chồng. Năm 1959, khi đang học ở Trung Quốc, Nguyễn Hữu Tào được về nước nghỉ phép. Chàng học viên lên thăm người anh rể ở Phú Thọ và không quên mang theo giấy giới thiệu của cấp trên… cho phép lấy vợ. Tiêu chuẩn được ghi là lý lịch phải trong sạch, đoàn viên hay đảng viên càng tốt. Bà Ngột lúc này là giáo viên, thấy buồn cười cho cách tìm vợ đặc biệt này. Nhưng khi nghe ông kể về tuổi thơ không may mắn của mình, về những người thân giờ lưu lạc chưa biết ở đâu, bà thấy đồng cảm và kết nghĩa vợ chồng. Ông vốn kiệm lời. Ngay cả thành tích ông bắn rơi chiếc F-4 của Mỹ, bà cũng chỉ nghe qua đồng đội của chồng. Ngày 6.11.1967, xảy ra trận không chiến quyết tử giữa biên đội MiG-17 Việt Nam với 28 máy bay F-105 và F-4 của Mỹ trên bầu trời Bắc Giang. Khi máy bay bị bắn rơi, ông cố lái chệch hướng về giữa hai quả núi, tránh cánh đồng có nhiều nông dân đang sản xuất. Một tháng sau, bà Ngột mới hay tin và chỉ biết hốt nắm đất nơi chồng hy sinh về thờ tự. Quê hương xa ngái, những người ruột thịt bên ông hầu hết đã mất, mãi sau này tìm về Điện Nam, bà Ngột mới biết chị gái của chồng chính là Bà mẹ Việt Nam anh hùng - liệt sĩ Nguyễn Thị Phấn, vợ Anh hùng Lực lượng vũ trang nhân dân Đinh Châu.

Một nghìn giờ trên bầu trời

Đại tá Hoàng Quốc Dũng (quê Điện Ngọc) là một trong 10 sinh viên được chọn từ trường Đại học Bách khoa Hà Nội đưa đi học lái máy bay MiG-21 ở Nga năm 1965. Chiến công bắn rơi máy bay F-4 của Mỹ vào ngày 16.4.1972 của ông là trận tiêm kích khá ngoạn mục. Hôm ấy, ông cùng đồng đội xuất phát từ sân bay Nội Bài vào Thanh Hóa với độ cao 6.000m thì phát hiện 2 chiếc F-4 từ biển bay vào, ngang qua bầu trời Thọ Xuân với độ cao 1.500m. Chỉ kịp nói với đồng đội: “Tôi chiếc bên phải, anh chiếc bên trái”, ông xoay máy bay, kéo gập ngược lại, cho hạ xuống độ cao bằng với máy bay địch. Giữ khoảng cách từ phía sau chừng 1.200m, ông chọn tầm ngắm và bắn. Chiếc máy bay F-4 của Mỹ trúng đạn, bốc cháy. Với hơn 1.000 giờ bay, Đại tá Hoàng Quốc Dũng là một trong những phi công chiến đấu có nhiều giờ bay nhất thời ấy.

Kinh nghiệm trong chiến đấu đã giúp ông giảng dạy sinh động trên cương vị Chủ nhiệm Khoa Quân chủng, Học viện Quốc phòng cho đến khi về hưu.

“Cánh đại bàng” trong đêm

Có phải người Điện Nam hợp với bầu trời hay không, mà sau hai phi công của xã đi học lái máy bay ở Trung Quốc, đến lượt Đặng Xây được chọn học lái máy bay chiến đấu ở Nga (cùng khóa với Đại tá Hoàng Quốc Dũng). Lúc đó ông đang là sinh viên năm thứ ba trường Đại học Bách khoa.

Phi công Đặng Xây.

Chiến công thầm lặng của Đặng Xây và những phi công bay đêm chỉ những ai trong ngành mới hiểu. Số phi công của Đại đội 5, thuộc Trung đoàn 921 được huấn luyện bay đêm để tiêu diệt B52 thời ấy rất ít. Phải có thần kinh thép mới chịu được áp lực trong thời tiết phức tạp, liên tục thay đổi độ cao. Ông có những chuyến bay xuyên mây tài tình. Nhiều người vẫn còn nhắc chiến công của Đặng Xây đã hạ cánh xuống sân bay Gia Lâm không có đèn chiếu. Trong chiến dịch “Điện Biên Phủ trên không” 12 ngày đêm trên bầu trời Hà Nội, Đặng Xây trực ở Thanh Hóa, án ngữ một vùng phía nam, từng làm máy bay địch “hụt hơi” khi cố tiêu diệt biên đội của ông mà không được.

ng nói rằng, các phi công chiến đấu quê Điện Bàn không bao giờ quên mảnh đất nghèo đã nâng cánh cho người con quê hương bay lên làm chủ bầu trời cao rộng và khiến kẻ thù khiếp sợ.

HỒNG VÂN