Có một dòng sông... đang chết!

“Ôi con sông quê mềm như lụa...”

“Quê hương tôi cũng có một dòng sông...”

Lời những bài hát khiến tôi nhớ đến dòng sông tuổi thơ tôi: sông Thanh Quýt (xã Điện Thắng Trung, huyện Điện Bàn).

Đó là con sông được khơi thông, đào sâu từ thời nhà Nguyễn để nối với sông đào La Thọ, lấy thêm nước từ nguồn Vu Gia (qua sông Yên) đổ vào sông Vĩnh Điện. Con sông này trước là một “thủy lộ” nối với lạch Bình Long. Câu ca xưa “lạch Bình Long chảy mãi ra Hàn...” là nói đến “thủy lộ” này.

Hồi tôi còn nhỏ, con sông trong lành mát rượi. Theo sông, củi, hàng hóa từ nguồn chở về bến Chùa, bến Chợ Vải. Cá từ biển lên chợ Chiều bằng ghe... Thị tứ Thanh Quýt hình thành nhờ ưu thế thủy lộ này. Chúng tôi tắm cả tuổi thơ mình trên dòng sông đó.

Sông cũng là nguồn nước tưới cho nhiều ruộng vườn.

Những bến sông còn là nơi những chị, những anh chiều ra giặt cỏ, tắm trâu ở các bến Quạ, bến Chùa thơ mộng...

Giờ đây con sông bị chặn lại bằng một đập thủy lợi cách làng trên cây số về phía tây. Đoạn sông qua làng, nước không chảy vào mùa khô nhưng trở thành cuồng lũ vào mùa lụt. Mùa khô, sông đầy rác. Mùa mưa, nhiều đoạn bờ sông bị xói lở. Những lũy tre đã đổ sập xuống giữa dòng chảy. Nhiều mảnh vườn bị nước cuốn đi.

Nước sông vàng ố, chẳng ai muốn lội xuống, nói gì tắm giặt.

Xác súc vật, túi ni lông, cả đồ sinh hoạt phế thải vứt xuống sông vô tội vạ.

Sông cạn mùa khô khiến mực nước ngầm trong khu vực đã hạ thấp đến nỗi nhiều vườn tược xưa tốt tươi nay khô khốc. Nhiều giếng nước thuộc hai thôn Thanh Quýt 4 và Thanh Quýt 5 đã nhiễm phèn, mặn không dùng được từ mấy năm nay.

Chương trình nào, dự án nào có thể cứu được một dòng sông đang chết?

Câu hỏi này có ai đã đặt ra chưa?

Nếu chống xói lở phải cần ngân sách lớn của huyện và tỉnh mới kè được bờ sông.

Chống nước tù đọng, cần một lịch xả nước hợp lý, định kỳ của ngành thủy nông và sự can thiệp của chính quyền.

Nhưng chống ô nhiễm thì chỉ có sự phối hợp của lãnh đạo hai xã Điện Thắng Trung và Điện Thắng Nam cùng người dân ven bờ.

Chúng ta sẽ làm được gì để trả lại “dải lụa” cho dòng sông quê?

TRƯƠNG ĐIỆN THẮNG