Có một gian nhà yên tĩnh...

Nằm ngay trên con phố mang tên Phan Châu Trinh, nhà lưu niệm cụ Phan bé nhỏ khiêm nhường. Gian nhà nằm trong một khu vườn yên vắng, ở đó có người cháu ngoại - gần như là người đến thời điểm này sở hữu nhiều nhất những tư liệu về hành trình cuộc đời cụ Phan.

Bà là Lê Thị Kinh (còn gọi là Phan Thị Minh, sinh năm 1925), nguyên Vụ trưởng Vụ Ngoại giao, Đại sứ Việt Nam tại Italia (giai đoạn 1982 - 1990), con gái của cụ Phan Thị Châu Liên - Trưởng nữ của cụ Phan Chu Trinh.

Bà đã hai lần sang Pháp, ăn ngủ ở thư khố, Cục Lưu trữ quốc gia để sao lục, dịch thuật hàng nghìn trang tư liệu gồm thư trao đổi giữa nhà cầm quyền Pháp và Đông Dương về Phan Châu Trinh, những báo cáo của mật thám Pháp được giao theo sát từng hoạt động của ông và bạn bè, đồng chí từng ngày, từng giờ, những bản thảo mà mật thám đã lấy được...

Bà cũng là người đã xây dựng Nhà lưu niệm Phan Châu Trinh ở Đà Nẵng. Thời gian qua, gia đình bà đã quản lý nhà lưu niệm, hương khói hàng năm và bảo quản các di sản quý báu của cụ Phan. Hiện tại, bà đã tuổi cao sức yếu, những người con người cháu của gia đình tiếp tục thay bà gìn giữ và bảo quản di vật của nhà văn hóa lớn Phan Châu Trinh.

Tại nhà lưu niệm, ngoài các di cảo thì kỷ vật của cụ Phan còn có một bộ quần áo và một chiếc kính hiển vi cụ mang từ Pháp về. Chiếc kính hiển vi do nhà văn Phan Tứ sưu tầm và tặng gia đình bà Lê Thị Kính. Gian trưng bày tại đây còn có những tập thơ của cụ Phan như “Tây Hồ thi tập”, “San tế thi tập”, “Thư từ ngục San tế”... cùng những bức thư viết tay của...

Bạn Đoàn Xuân Sơn, một cán bộ trẻ của TP.Đà Nẵng cho biết, ngày còn học sinh, mỗi lần đến dịp kỷ niệm ngày sinh hoặc ngày giỗ của cụ Phan, các trường học tại TP.Đà Nẵng thường tổ chức đoàn đến tham quan, viếng hương nhà lưu niệm.

Cho đến bây giờ, Sơn nói rằng, những hình ảnh hiện vật được lưu giữ tại đây, anh nhớ rằng thầy cô mình nói đây chính là “di sản” của của một danh nhân - một con người đáng kính, một nhà yêu nước với tư tưởng canh tân. Tại TP.Đà Nẵng, cùng với tên đường, một ngôi trường THPT uy tín mang tên ông ra đời năm 1952 đã cho thấy những tiếp nối của các thế hệ về một tinh thần Phan Châu Trinh...

Nhiều năm trôi qua, Nhà lưu niệm Phan Châu Trinh, tọa lạc tại số 72 đường Phan Châu Trinh, TP.Đà Nẵng vẫn luôn là địa chỉ để nhiều lớp người tìm về...