Có một Hà Đình yêu cái đẹp

Đây là tập “khảo luận văn bản, biên dịch, tiểu luận văn chương về danh sĩ, nghệ sĩ tài hoa Hà Đình (1842 - 1911)” như trong “Lời thưa” của tác giả Nguyễn Q. Thắng, nhà Quảng Nam học hàng đầu với nhiều công trình quan trọng về đất và người xứ Quảng. Tuy nhiên, cuốn sách còn mang đến nhiều thông tin quan trọng, thú vị về vị danh sĩ tài hoa của đất Hà Lam, phủ Thăng Hoa xưa.

Trước hết, cuốn sách cung cấp danh mục gần toàn bộ di sản trước thuật (viết riêng và viết chung) của Hà Đình được khắc in năm 1910 với hơn 500 bài thơ, 300 bài văn (kể cả câu đối) và những tác phẩm thuộc thể loại khác.

Trong đó, tác giả Nguyễn Q. Thắng dẫn lại một số tác phẩm tiêu biểu (ba bài thơ chữ Nôm theo thể hát nói là “Phận anh hùng”, “Chữ tình”, “Chữ nhàn”; các bài thơ chữ Hán như “Lưu biệt kinh trung liên hữu”, “Đề Võ Hậu tế phong đài”, “Đăng Hoàng Hạc lâu”, “Tức sự I, II”… và một số bài sớ, điếu, tựa).

Đặc biệt, “Sống đẹp với Hà Đình” còn có bản chụp thủ bút tác phẩm “Khoái thư trích lục” của Nguyễn Thuật viết trong những năm cuối đời tại quê nhà Hà Lam cùng phần phiên âm, dịch nghĩa, chú thích của người biên soạn. “Khoái thư trích lục” là tập tùy bút rất đặc sắc của Hà Đình, thể hiện ở ông một con người nghệ sĩ tài hoa trên nhiều lĩnh vực.

Trong “lời thưa” đầu sách, người biên soạn cho biết “từ các năm 2000 - 2001, do một sự tình cờ và có lẽ do mối duyên hàn mặc mà chúng tôi thủ đắc được toàn bộ tác phẩm của Hà Đình”. Những tư liệu về di sản trước tác đồ sộ của Hà Đình được công bố trong công trình này vì thế có độ tin cậy cao, là nguồn tài liệu tham khảo quan trọng đối với những ai quan tâm, tìm hiểu sự nghiệp văn chương của Nguyễn Thuật.

Một phần quan trọng của “Sống đẹp với Hà Đình” là nghiên cứu về giá trị nghệ thuật của “Khoái thư trích lục” để làm nổi bật một Hà Đình tài hoa, nghệ sĩ và là “một U mặc đại vương của Việt Nam” từ lĩnh vực thư pháp (qua thủ bút chép tay) đến xúc cảm thẩm mỹ đối với cảnh vật, hoa, người đẹp, triết lý chân thiện mỹ (qua nội dung tác phẩm).

Từ đó, đi đến nhận định “trong dòng chủ lưu của văn học Việt Nam, đã có nhiều danh sĩ tuyệt thế […] từng viết về hoa và mỹ nhân, nhưng chưa có văn sĩ nào đề cập đến người đẹp, hoa, nghệ thuật dạo chơi, nghệ thuật săn sóc vườn, cây cảnh, chăm hoa, chơi đàn, vẽ tranh, đánh khánh, thắp hương, đọc sách, viết tán, sớ, ký, sử… một cách nghệ thuật như ông”.

Và đánh giá rất cao về tập tùy bút của Hà Đình: “Về phương diện hình thức, đây là một tác phẩm nghệ thuật có giá trị họa học, nhưng về nội dung thì “Khoái thư trích lục” là một áng văn chương độc đáo thuộc loại “tuyệt diệu hảo từ”.

Bên cạnh đó, “Sống đẹp với Hà Đình” còn cung cấp nhiều tư liệu có giá trị khác liên quan đến Nguyễn Thuật như bức thư họa và bức thư pháp bài thơ “Trùng du Bàn A sơn”, bức thư pháp bài thơ “Du Chương Khoát sơn tự”, thủ bút khắc ở vách đá Minh Châu (Thanh Hóa) của Hà Đình cùng với ảnh chụp Huân chương “Đại Nam long tinh”, các bản sắc phong của vua Quang Tự (nhà Thanh), vua Tự Đức, vua Thành Thái, vua Hàm Nghi, vua Duy Tân ban cho Nguyễn Thuật.

Có những cuốn sách dù xuất bản từ lâu nhưng mỗi khi cầm đến vẫn để lại cho người đọc những cảm xúc mới mẻ về đất và người một vùng đất, miền quê nào đó. “Sống đẹp với Hà Đình” đã dựng lại khá thành công chân dung một Hà Đình Nguyễn Thuật tài hoa có nhiều đóng góp cho truyền thống văn hóa quê hương Quảng Nam nói riêng và lịch sử dân tộc nói chung. Sách do Nhà xuất bản Văn học ấn hành năm 2009.