Cửa khẩu quốc tế Nam Giang: Thu phí để đầu tư hạ tầng thiết yếu

Sẽ thu phí hạ tầng

Đề án của Ban Quản lý các khu kinh tế và khu công nghiệp Quảng Nam (cơ quan soạn thảo) chỉ ra mấy điều cần thiết phải thu phí sử dụng công trình kết cấu hạ tầng, công trình dịch vụ, tiện ích trong khu vực Cửa khẩu quốc tế Nam Giang. Khoản thu này để bù đắp chi phí, duy trì việc duy tu, bảo dưỡng, tái tạo các công trình hạ tầng kỹ thuật – xã hội, dịch vụ và tiện ích công cộng tại cửa khẩu.

Số thu này sẽ đóng góp vào ngân sách. Không chỉ để đầu tư hạ tầng, đáp ứng nhu cầu thông quan hàng hóa qua cửa khẩu, phát triển dịch vụ thương mại, du lịch, việc thu phí sẽ hoàn thiện hệ thống hạ tầng, phục vụ các hoạt động đảm bảo chủ quyền, lãnh thổ quốc gia, an ninh biên giới...

Tại sao sau gần 17 năm cửa khẩu hoạt động, không hề thu phí, giờ lại đề cập đến chuyện này? Theo lý giải của Ban Quản lý các khu kinh tế và khu công nghiệp, việc quản lý cửa khẩu Nam Giang có quá nhiều mô hình tổ chức (thành lập, hợp nhất, sáp nhập, chuyển chức năng...), chưa có đầu mối ổn định nên chưa thể tham mưu việc này.

Ngoài ra, hoạt động vận tải, thông quan hàng hóa qua cửa khẩu ít ỏi. Còn hiện tại, phương tiện, hàng hóa qua cửa khẩu này tăng đột biến (kể từ cuối tháng 5/2023). Tần suất phương tiện vận tải tải trọng lớn (quặng nhôm bô xít, khoáng sản từ Lào quá cảnh) ngày càng gia tăng. Mỗi ngày không dưới 20 - 30 xe tải lớn chở hàng quá cảnh qua cửa khẩu.

Không chỉ tần suất giao thông tăng, đẩy áp lực lên hạ tầng cửa khẩu mà thời tiết khắc nghiệp khu vực này cũng đã tác động mạnh đến sự xuống cấp của hạ tầng cửa khẩu.

Ông Thiều Việt Dũng - Phó ban Quản lý các khu kinh tế và khu công nghiệp tỉnh nói nhu cầu hàng hóa vận chuyển, thông quan qua cửa khẩu rất lớn, cần nhiều phương tiện vận chuyển. Trong khi hạ tầng khu vực hạn chế, cần đầu tư, duy tu, bảo dưỡng tốt hơn, tương xứng với tính chất cửa khẩu quốc tế, hướng đến phát triển Khu kinh tế cửa khẩu Nam Giang là một khu kinh tế tổng hợp..., nên tính đến chuyện thu phí.

Phương tiện chịu phí thuộc các loại xe chở hàng hóa qua cửa khẩu, bao gồm: chở các loại khoáng sản, quặng (than, bô xít, nhôm, sắt...), hàng quá cảnh, hàng tạm nhập tái xuất, hàng tạm xuất tái nhập, hàng hóa kinh doanh chuyển khẩu, chuyển cảng, gởi kho ngoại quan, các loại xe tải sử dụng mặt bằng trong khu vực cửa khẩu đậu, đỗ qua đêm (tính từ ngày thứ hai trở đi).

Số phí thấp nhất là 70 đến 700 nghìn đồng/phương tiện. Mức phí này không bao gồm các loại phí, lệ phí thuộc thẩm quyền của các cơ quan chức năng khác và của các cơ quan quản lý chuyên ngành tại cửa khẩu.

Theo ông Dũng, cơ quan soạn thảo đã căn cứ các quy định, hướng dẫn của Luật Phí và lệ phí, tham khảo, nghiên cứu thực tiễn mức thu phí của một số địa phương miền Trung - Tây Nguyên có cửa khẩu biên giới đất liền để xây dựng mức thu, bảo đảm tương đồng giữa các địa phương, khu vực.

Cần đầu tư hạ tầng

Phó Chủ tịch UBND tỉnh Nguyễn Hồng Quang đã ký trình HĐND tỉnh, đề nghị ban hành nghị quyết. Dự tính số phí thu được từ sử dụng hạ tầng tại khu vực này sẽ đạt tối thiểu 14 tỷ đồng năm 2024 và đến năm 2025 sẽ khoảng 18 tỷ đồng.

Số phí thu được không nhiều. Tuy nhiên, vẫn không ít ý kiến phân vân, liệu thu phí bây giờ có hợp lý không, khi hạ tầng khu kinh tế cửa khẩu quá yếu, không thể đáp ứng nhu cầu? Phó Chủ tịch HĐND tỉnh Nguyễn Công Thanh nói thực tế hạ tầng cửa khẩu chưa có gì, thiếu đủ thứ (lối đi nhỏ hẹp, khách thiếu chỗ ngồi...). Việc thu phí là cần thiết, nhưng để cho hợp lý và thu được thì cơ sở vật chất không thể như hiện tại, phải đầu tư, cải thiện. Nếu không thì khó giải thích với các chủ phương tiện vận tải.

Theo thống kê, số vốn ít ỏi khoảng 204 tỷ đồng phân bổ nhiều năm qua chỉ tạm đầu tư một số công trình tại khu kinh tế cửa khẩu. Ban Quản lý các khu kinh tế và khu công nghiệp Quảng Nam thừa nhận hạ tầng thiết yêu khu kinh tế cửa khẩu vẫn còn hạn chế.

Nhà máy cấp nước (công suất thiết kế 500m³/ngày đêm) không đáp ứng nhu cầu tối thiểu cấp nước sinh hoạt cho các cơ quan chức năng hoạt động tại cửa khẩu. Hệ thống truyền tải điện xuống cấp, chất lượng điện không ổn định, thường xuyên bị sét đánh hư hỏng...

Hàng ngày, hàng chục chiếc xe container, xe vận tải lớn đậu trên mảnh đất trống bên phải trạm kiểm soát hoặc đổ thành vệt dài, dọc theo quốc lộ, chờ làm thủ tục thông quan.

Ông Nguyễn Hoàng - Chi cục trưởng Chi cục Hải quan cửa khẩu Nam Giang nói đó là “hệ quả” của việc không có kho, bãi, điểm tập kết hàng hóa, kho ngoại quan, giao nhận, vận chuyển, gia công, đóng gói, bốc dỡ, thiếu bãi kiểm tra thực tế hàng hóa... tại cửa khẩu.

Theo ông Nguyễn Đức - Trưởng ban Kinh tế & ngân sách HĐND tỉnh, việc thu phí này không thể bù đắp chi phí quản lý, nhưng có thể nâng cao trách nhiệm các phương tiện giao thông.

Nghị quyết ban hành tháng 9/2023, nhưng hiệu lực 1/1/2024 là hợp lý. Tuy nhiên, khi hạ tầng chưa đạt yêu cầu, tránh thắc mắc, hoài nghi, bất bình, ủng hộ việc thu phí thì cần đẩy mạnh việc tuyên truyền, phổ biến rộng rãi việc thu phí qua cửa khẩu trên các kênh truyền thông.

“Xem xét, tính toán ngay việc đầu tư, sửa chữa, nâng cấp các hạ tầng thiết yếu, đảm bảo lợi ích cho người, phương tiện thông quan qua cửa khẩu. Không thu phí thì sao cũng được, nhưng đã thu phí thì phải đầu tư cho tương xứng” – ông Đức nói.

Theo Bí thư Tỉnh ủy - Chủ tịch HĐND tỉnh Phan Việt Cường, yêu cầu phải tiến hành đầu tư hạ tầng cửa khẩu sau khi thu phí, tính toán cụ thể từng năm. Toàn bộ số phí thu được (sau khi trích trừ các khoản để lại) thì dành đầu tư hết cho khu kinh tế cửa khẩu.