Đậm đà nước lá mùng năm

Khi nắng hè bắt đầu gay gắt, mùng năm tháng năm âm lịch (Tết Đoan ngọ) sắp về thì chị Hai tôi lọ mọ lùng sục khắp các bụi bờ hái lá mùng năm. Lá mùng năm của chị tôi hái gồm đủ thứ “bà dằn” có đến cả chục thứ ở chốn nhà quê. Chị tôi kể, muốn làm lá mùng năm phải chịu khó rúc bờ rúc bụi và am hiểu nhiều loại cây. Để có sản phẩm lá mùng năm, phải hái tổng hợp nhiều thứ như cây cỏ cú, gốc sát, bù xít, măng sậy, mồng gà trắng, chùm đường, vú sữa, đinh lăng, chè già, rau lót, lá dâu, hóc hương, rẽ quạt, đại tướng quân, thuốc cứu, chó đẻ, cỏ bàng, lá dằn, lá chổi và nhiều thứ nữa.

Chế biến lá mùng năm.Ảnh: V.PHIN

Cách chế biến lá mùng năm khá đơn giản. Đem về, chị tôi bằm nhỏ ra, phơi qua hai ba nắng rồi cho vào bao, thế là có sản phẩm lá mùng năm. Khi dùng, chỉ cần đem lá mùng năm rửa sạch, bỏ vào nồi (nếu là om đất thì tốt hơn) nấu sôi. Thế là ta có được nồi nước lá mùng năm thơm ngào ngạt. Cũng có thể cho lá mùng năm vào bình rồi chế nước sôi như cách pha trà. Nước lá mùng năm đậm đà, thơm mùi thuốc nam. Trời mùa hè nóng nực, hớp một ngụm nước mùng năm mà nghe thấm thía, nó vừa tan nhanh cơn khát vừa thoang thoảng hương thơm dễ chịu. Theo dân gian, nước lá mùng năm có tác dụng tiêu thực, giải nhiệt, tăng sức đề kháng cho cơ thể. Một người công tác trong ngành y cho biết, hầu hết các loại cây mà các bà, các chị hái làm lá mùng năm đều có tinh dầu và không ít loại là cây thuốc dùng trong đông y. Có thể kể ra một số loại như cây cỏ cú có tên là hương phụ, cây chó đẻ có tên diệp hạ châu, mồng gà trắng tên thanh sương tử… Những loại cây đó được hái vào giữa mùa hè nắng gắt, phải chăng chính cái nắng đổ lửa đã làm tinh dầu trong cây “cô đặc”, tăng thêm hàm lượng dưỡng chất để có thể cho ra loại nước lá mùng năm bổ dưỡng.

Đã từ lâu, ở nhiều vùng quê Quảng Nam, cứ sắp đến mùng năm tháng năm âm lịch, các bà, các chị lại rủ nhau đi hái lá mùng năm về tự chế biến để cả nhà uống. Ngày nay, lá mùng năm đã có mặt cả nơi phố phuờng. Ở các chợ thường bắt gặp nhiều người từ nông thôn ra bán lá mùng năm và không ít gia đình đã mua trữ sẵn lá mùng năm để nấu uống quanh năm suốt tháng.

VĂN PHIN