Đánh giá quy trình kỹ thuật trùng tu tháp Chăm Mỹ Sơn

(QNO) - Trùng tu theo định hướng bảo tồn và định hướng duy trì, trong đó nguyên tắc cơ bản nhất là bằng mọi cách duy trì di tích ở hiện trạng, không để hư hỏng thêm... Đây là những đúc rút kinh nghiệm từ các chuyên gia bảo tồn tại hội thảo “Quy trình kỹ thuật trùng tu đền tháp Champa Mỹ Sơn qua trường hợp tu bổ, bảo tồn phế tích kiến trúc tháp E7 và nhóm tháp G” vừa diễn ra sáng nay 7.12 tại Mỹ Sơn (Duy Phú, Duy Xuyên).

Dự án trùng tu nhóm tháp G được xem là hình mẫu kỹ thuật cho việc triển khai các dự án bảo tồn tháp Mỹ Sơn sau này

Xác lập giải pháp trùng tu

Mỹ Sơn được xem là một “đô thị tôn giáo” với hơn 70 kiến trúc được xây dựng trong nhiều thế kỷ, tập trung vào 8 nhóm tháp. Kể từ khi được người Pháp phát hiện năm 1898, đến nay Mỹ Sơn có bề dày hơn một thế kỷ nghiên cứu với nhiều công trình chuyên khảo được công bố.

Theo TS.KTS Hoàng Đạo Cương - Phó Viện trưởng Viện Bảo tồn Di tích (Bộ VH,TT&DL), trong lĩnh vực bảo tồn tích tích tại Việt Nam hiện nay, công tác trùng tu các di tích kiến trúc đền tháp Chăm vẫn trong giai đoạn xác định các nguyên tắc, định hình các giải pháp kỹ thuật, vật liệu tu bổ và giải pháp can thiệp. Trong đó, Khu di tích Mỹ Sơn là nơi ghi nhận rõ rệt các dấu ấn kỹ thuật, vật liệu tu bổ và dấu ấn kỹ thuật của quá trình phát triển và định hình phương pháp trùng tu kiến trúc đền tháp Chăm qua các giai đoạn khác nhau.      

Những năm 1981 – 1985, chương trình hợp tác Việt Nam – Ba Lan về trùng tu di tích đã đạt được những kết quả đáng kể, đóng góp quan trọng trong việc gìn giữ các kiến trúc Chăm. Nhiều đền tháp Chăm Mỹ Sơn đã được trùng tu cứu vãn theo phương pháp tái định vị và gia cố các thành phần đã bị đổ nát.

Toàn cảnh hội thảo

Đặc biệt, trong các năm 1997 – 2000, thực hiện dự án “Khảo sát khoanh vùng, bảo vệ và quản lý khu di tích kiến trúc và khảo cổ học Mỹ Sơn”, các chuyên gia Italia đã đánh giá ảnh hưởng của các yếu tố khác nhau như điều kiện địa lý, địa chất, thủy văn… tới thực trạng bảo tồn của khu di tích, nhất là các khám phá về gạch xây, chất kết dính và kỹ thuật xây dựng gốc.    

Trên cơ sở kết quả nghiên cứu này, Chính phủ Italia đã tài trợ kinh phí với sự bảo trợ của UNESSCO tiếp tục triển khai dự án “Bảo vệ di sản thế giới Mỹ Sơn – Thuyết trình và tập huấn ứng dụng các chuẩn mực quốc tế trong trùng tu tại nhóm tháp G – khu di tích Mỹ Sơn”, cùng với việc tiến hành nghiên cứu và phát lộ khảo cổ học trên diện tích hơn 1.800m², trên 3.000 hiện vật khảo cổ và mảnh vở kiến trúc được kiểm kê phân loại; kiến trúc ở nhóm tháp G đã được tu bổ, gia cố bền vững.

“Những giải pháp kỹ thuật được áp dụng ở dự án trùng tu nhóm tháp G là một bước tiến nổi bật dựa trên kết quả nghiên cứu khoa học bài bản được thể hiện qua việc sử dụng gạch phục chế và chất kết dính có nguồn gốc thực vật. Về cơ bản, những quan điểm và định hướng áp dụng bảo tồn, trùng tu các di tích tại Mỹ Sơn được áp dụng từ giai đoạn trước vẫn được thống nhất và tiếp nối. Mặc dù có sự khác biệt trong việc sử dụng vật liệu trùng tu, song các giải pháp trùng tu về cơ bản vẫn là gia cố, tái định vị, bảo quản, tu sửa nhỏ và phục hồi chừng mực. Dự án trùng tu nhóm tháp G trở thành sự kiện đánh dấu sự chuyển tiếp giai đoạn của công tác trùng tu đền tháp Mỹ Sơn.” - KTS Hoàng Đạo Cương nói.

Tháp E7 được bảo tồn trùng tu dựa trên sự kế thừa kỹ thuật của dự án bảo tồn nhóm tháp G.

Tiếp nối phương pháp trùng tu nhóm tháp G

Tại hội thảo “Quy trình kỹ thuật trùng tu đền tháp Champa Mỹ Sơn qua trường hợp tu bổ, bảo tồn phế tích kiến trúc tháp E7 và nhóm tháp G” do Viện Bảo tồn Di tích phối hợp với Ban Quản lý Di sản văn hóa Mỹ Sơn tổ chức sáng 7.12, hầu hết 8 tham luận của các chuyên gia nghiên cứu trong và ngoài nước cùng các ý kiến phát biểu trao đổi đều thống nhất, việc bảo tồn trùng tu các nhóm tháp Mỹ Sơn nói riêng và những tháp Chăm miền Trung Việt Nam là trùng tu theo định hướng bảo tồn và định hướng duy trì. Trong đó, nguyên tắc cơ bản nhất là bằng mọi cách duy trì di tích ở hiện trạng, không để hư hỏng thêm, giữ gìn ở mức tối đa các giá trị nghệ thuật, kiến trúc, lịch sử. Tiến hành bảo quản, tu bổ và phục hồi trên cơ sở những hiểu biết chắc chắn thông qua những nghiên cứu đa ngành, toàn diện, khoa học. Hạn chế đến mức thấp nhất những “lỗi”, tránh không làm sai lệch nguyên gốc. Đặc biệt, để mở những công việc cho các lần tu sửa khác, cho thế hệ sau khi có những hiểu biết và nguồn lực, công nghệ đầy đủ hơn sẽ tiến hành.

Thực tế, kế thừa những thành tựu của dự án trùng tu nhóm tháp G, từ năm 2011 - 2015, Viện Bảo tồn di tích đã triển khai thực hiện dự án trùng tu bảo tồn tháp E7. Dự án này là bước thực tiễn hóa, ứng dụng các kết quả nghiên cứu về vật liệu xây dựng và chất kết dính, tiếp nối kết quả chương trình hợp tác nghiên cứu chung với các chuyên gia Italia. Đây cũng là sự tiếp nối phương pháp trùng tu đã được thực hiện ở nhóm tháp G. Đồng thời, khẳng định công tác trùng tu các đền tháp Mỹ Sơn đã qua một giai đoạn mới, ở một cấp độ cao hơn về khoa học.

Hội thảo đã xác lập nguyên tắc giữ gìn yếu tố gốc trong quá trình can thiệp trùng tu.

Có thể thấy, hội thảo không chỉ một lần nữa khẳng định những kết quả từ dự án nhóm tháp G và E7 mang lại mà còn xác lập những nguyên tắc trùng tu cũng như cách ứng xử với các kiến trúc đền tháp Champa.

KHÁNH LINH