Xuân này, người dân làng Mỹ Sơn (xã Duy Phú, Duy Xuyên) có thêm niềm vui mới khi con đường bê tông dẫn vào dinh thờ Bà Mẹ xứ sở (dân gian gọi là dinh Bà) đã được xây dựng khang trang rộng rãi với cổng chào cao lớn, bề thế, thỏa lòng mong ước của bao thế hệ con cháu nơi đây về một chốn thờ tự trang nghiêm.
Tọa lạc trên gò đất bằng phẳng, vết tích dinh Bà xưa là ngôi miếu nhỏ nằm cạnh cây cốc cổ thụ nổi tiếng linh thiêng. Theo những vị cao niên kể lại, dinh thờ đã có từ hàng trăm năm trước, khi những cư dân đầu tiên đến lập làng khai xứ trên vùng đất mới.
Trong những đêm trăng sáng, thỉnh thoảng một vệt lửa đỏ từ đỉnh Hòn Đền trên thung lũng Mỹ Sơn bay về đậu xuống ngọn cây cốc rồi bay sang lăng Bà Thu Bồn, đó là lúc Bà về.
Dù chỉ là câu chuyện truyền miệng mang đậm chất dân gian, nhưng trong tâm thức bao thế hệ người dân Mỹ Sơn, dinh Bà vẫn là chốn tâm linh, nơi gửi gắm bao khát vọng về sự bình an, mưa thuận gió hòa của những cư dân Việt từ thuở mang gươm đi mở cõi.
Sự huyền bí, linh thiêng của dinh Bà càng được minh chứng khi gắn liền với cây cốc cổ thụ kề bên. Đến nay, không ai biết cây cốc có tự bao giờ, chỉ biết rằng từ rất xa xưa, cây cốc đã hiện hữu, mặc cho thời gian, bom đạn tàn phá.
Ông Trần Sáu (66 tuổi) - Trưởng thôn Mỹ Sơn nói, trong chiến tranh chống Mỹ, ở làng Mỹ Sơn không một mái nhà, bụi cây nào nguyên vẹn, chỉ có cây cốc dinh Bà vẫn hiên ngang đứng vững.
“Hồi đó, cây cốc là pháo đài quan sát của cách mạng, giúp chúng ta nắm bắt mọi hoạt động hành quân, càn quét cũng như điểm đóng quân của địch từ xa, nên từ năm 1968 đến năm 1970 địch tìm mọi cách triệt hạ, không chỉ bắn phá chúng còn mang cả xe tăng đến húc, ủi nhưng không hiểu vì sao cây vẫn đứng vững.
Đến năm 1973 cây cốc là nơi cắm cờ giành đất của Mặt trận Dân tộc giải phóng miền Nam Việt Nam vì đây là điểm cao duy nhất chúng ta có thể treo cờ được nên giặc càng điên cuồng tức tối” - ông Trần Sáu kể.
Thời điểm này, ông Sáu là du kích địa phương nên hầu như bao lần địch bắn phá triệt hạ cây ông đều nhớ rõ. Ngày nay, dấu vết đạn pháo của địch vẫn còn hằn sâu trên phần thân, gốc cây cổ thụ là những hốc, lõm sâu hoắm.
Sau giải phóng, dân làng góp công, góp của dựng ngôi miếu nhỏ gần cây cốc thờ Bà, qua vài lần sửa sang, đến năm 2017 từ sự hỗ trợ của doanh nghiệp và người dân dinh Bà được xây mới, mở rộng khang trang, to đẹp.
Đến năm 2022 một số hạng mục còn lại như cổng dinh, đường vào, công trình vệ sinh… cũng cơ bản hoàn thiện, tổng kinh phí gần 400 triệu đồng, diện mạo dinh Bà càng trở nên bề thế, trang nghiêm.
Làng Mỹ Sơn, nơi có khu đền tháp Mỹ Sơn, ẩn chứa trong mình bao huyền bí với những câu chuyện về Bà Mẹ xứ sở. Qua bao thăng trầm, khói lửa chiến tranh, vết tích xưa đã không còn rõ nét chỉ có cây cốc vẫn xanh tươi vững chãi như tán lọng che chắn dinh Bà và những thế hệ dân làng.
Ngày xuân, viếng dinh Bà, giữa miền khói hương nghi ngút, những khát vọng đầu năm được người dân làng gửi gắm với niềm tin, mong ước về sự bình yên, hanh thông, vạn sự an lành cùng một tương lại tươi đẹp mãi luôn hiện hữu vững bền cho mỗi người dân nơi đây.