Di thực cây sâm Ngọc Linh: Hiệu quả chưa như mong đợi

Từ năm 2004, cây sâm Ngọc Linh (Nam Trà My) bắt đầu được di thực trồng tại thôn Zrượt, xã Ch’Ơm (Tây Giang). Đến nay đã có nhiều đợt di thực sâm được triển khai, song hiệu quả, năng suất và chất lượng cây sâm chưa như kỳ vọng.

Vườn sâm di thực tại xã Ch’Ơm, huyện Tây Giang. Ảnh: HOÀNG LIÊN

Khó di thực

Lâu nay, có nhiều ý kiến đề xuất di thực cây sâm Ngọc Linh đến các huyện miền núi cao khác trong tỉnh (gồm: Đông Giang, Tây Giang, Phước Sơn, Bắc Trà My, Nam Giang) để từng bước mở rộng vùng nguyên liệu, phát triển công nghiệp sâm Quảng Nam. Tại các cuộc hội thảo, nhiều nhà khoa học, doanh nghiệp còn kiến nghị nghiên cứu di thực cây sâm Ngọc Linh ra các tỉnh khác có khí hậu, thổ nhưỡng tương đồng với vùng Trà Linh (Nam Trà My). Cả chục năm nay, một số nhà khoa học cũng đã di thực cây sâm Ngọc Linh đến Tam Đảo, Đà Lạt song vẫn chưa có những đánh giá khoa học, thực tiễn nào về mức độ thành công của cây sâm vùng di thực. Chưa kể, khó khăn trong di thực cây sâm Ngọc Linh là nguồn giống hiện vô cùng khan hiếm. Di thực cũng đòi hỏi có sự đầu tư lớn về nghiên cứu khoa học, thực tiễn, đánh giá kỹ lưỡng các yếu tố liên quan đến khí hậu, thổ nhưỡng, độ che phủ tán rừng, các yếu tố tự nhiên ảnh hưởng lên quá trình sinh trưởng của cây sâm...

Ông Lê Muộn - Phó Giám đốc Sở NN-PTNT chia sẻ, về di thực, sâm Ngọc Linh là loài cây đặc hữu của vùng Ngọc Linh, bản thân loài đặc hữu này đã nói lên những đặc điểm có những đòi hỏi khắt khe về điều kiện sống so với các loài phân bố rộng, vì thế sẽ rất khó di thực để mở rộng không gian sống. Sâm Ngọc Linh là loài cây quý nên ai cũng muốn di thực để gây trồng. Viện Dược liệu đã di thực về trồng thử nghiệm ở một số địa điểm có điều kiện gần tương đồng  với đỉnh Ngọc Linh (Tam Đảo, Sa Pa) nhưng kết quả không khả quan, chưa có công bố khoa học chính thức, chỉ nghe nói cây sâm sống và sinh trưởng, phát triển rất kém. Sở NN&PTNT chủ trương tập trung phát triển sâm Ngọc Linh theo quy hoạch ở vùng xuất xứ. Diện tích quy hoạch bảo tồn và phát triển khoảng 16.000ha, trong đó chỉ có 6.000ha thuận lợi ở độ cao 1.500 - 2.000m, ưu tiên phát triển vùng đã được cấp chỉ dẫn địa lý.

Hiệu quả chưa như mong đợi

Vườn sâm Ngọc Linh di thực trồng tại xã biên giới Ch’Ơm đang được Công ty CP Thương mại dược Sâm Ngọc Linh quản lý, phát triển trên tổng diện tích 2ha dưới tán rừng nguyên sinh. Ông Ta Ngol Cắt - nhân viên vườn sâm cho biết, số lượng sâm giống di thực đến trồng tại vườn là 10.000 cây. Vườn sâm di thực này được công ty tiếp nhận chuyển giao từ UBND huyện Tây Giang vào năm 2012 với nhiều độ tuổi khác nhau, có lứa vài ba năm, có lứa đã hơn 5 - 7 năm. Cũng theo ông Ta Ngol Cắt, công ty chủ trương vừa trồng, bảo vệ, vừa đánh giá khả năng sinh trưởng và phát triển của cây sâm di thực để có chiến lược gây trồng.

Ông Nguyễn Đình Triệu - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Thương mại dược Sâm Ngọc Linh chia sẻ, qua theo dõi, cây sâm di thực không đạt năng suất như cây sâm vùng Trà Cang (Nam Trà My), nơi công ty đang triển khai trồng sâm. Theo kết quả báo cáo đánh giá của công ty, ban đầu cây sâm di thực phát triển rất nhanh nhưng sau vài năm thì có dấu hiệu chững lại, trổ hoa không đều, có hiện tượng vàng lá, ngủ đông kéo dài. Đối chiếu cho thấy, cùng một độ tuổi, cây sâm vùng Tây Giang phát triển chậm hơn vùng Nam Trà My. Có thể một phần do ảnh hưởng của biến đổi khí hậu, tán rừng, độ che, độ ẩm của cây chưa đảm bảo. Cần có thời gian dài để đánh giá, rút kinh nghiệm.

Ông Lê Muộn cho hay, để xem xét khả năng mở rộng, tạo khối lượng sâm hàng hóa cho chế biến công nghiệp, tạo cơ hội làm giàu cho cư dân các vùng núi khác của tỉnh, Quảng Nam chủ trương nghiên cứu di thực sâm Ngọc Linh đến vùng núi có độ cao hơn 1.500m, đất mặt có tầng mùn dày, đủ ẩm, độ che phủ lớn. Qua khảo sát, vùng có triển vọng nhất là đỉnh Ngọc Lum Heo (huyện Phước Sơn) vì cùng nằm kề trong dãy núi Ngọc Linh, sau đó là Tây Giang.

BÍCH LIÊN