Dù các hình thái thời tiết diễn biến trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn từ đầu năm không quá khốc liệt nhưng cũng đã xuất hiện những biến động khó lường và tiềm ẩn nhiều rủi ro trong mùa mưa năm nay lẫn mùa hạn tiếp theo.
Dù trong 7 tháng đầu năm, tổng lượng mưa trên lưu vực sông Vu Gia - Thu Bồn xấp xỉ và có nơi cao hơn trung bình nhiều năm (TBNN) nhưng mực nước trên sông Vu Gia tại Ái Nghĩa và Thu Bồn tại Giao Thủy thấp hơn TBNN.
Riêng sông Thu Bồn tại Giao Thủy có thời điểm đã xuống thấp hơn mực nước thấp nhất trong lịch sử quan trắc được trong giai đoạn 1976 - 2022. Đáng chú ý, vì nước sông Vu Gia hạ thấp kỷ lục nên đầu tháng 8 vừa qua, trạm thủy nông Ái Nghĩa đã phải dừng vận hành bơm nước.
Ở phía hạ lưu, độ mặn tại cửa nước thô vào Nhà máy nước Cầu Đỏ (quận Cẩm Lệ, TP.Đà Nẵng) cao hàng chục lần so với quy chuẩn cho phép, khiến đời sống cư dân lao đao.
Số liệu thống kê cho thấy tình hình dòng chảy trên sông Vu Gia tại Thành Mỹ từ tháng 1/2023 đến nay ở mức thấp hơn so với TBNN là 62%, trong khi trên sông Thu Bồn tại Nông Sơn ở mức cao hơn so với TBNN 37%. Điều này tiếp tục phản ánh thực trạng mất cân đối dòng chảy, “bên thừa, “bên kiệt” của Vu Gia - Thu Bồn đã tồn tại nhiều năm qua.
Hiện hai địa phương đã đồng kiến nghị tổ chức nghiên cứu, đánh giá biến động dòng chảy, lòng dẫn chỉnh trị sông Quảng Huế để nâng cao năng lực điều tiết nước hài hòa hơn giữa Vu Gia và Thu Bồn.
Theo các chuyên gia khí tượng, ngoài những biến đổi của tự nhiên, mực nước ở lưu vực, nhất là trên sông Vu Gia, thay đổi theo chiều hướng xấu do thời gian vừa qua việc khai thác khoáng sản và cát sạn đã tác động đáng kể đến cao trình mực nước.
Theo nhận định của Đài Khí tượng thủy văn khu vực Trung Trung Bộ, từ nay đến cuối năm sẽ có khoảng 2-3 cơn bão ảnh hưởng đến thời tiết khu vực Quảng Nam - Đà Nẵng, trong khi đó không khí lạnh nhiều khả năng sẽ xảy ra muộn và kết thúc sớm do ảnh hưởng của El Nino.
Cũng theo đơn vị này, từ tháng 1/2024 trở đi, thời tiết sẽ diễn ra theo xu hướng bất lợi khi nền nhiệt độ phổ biến cao hơn TBNN từ 0,5 - 1 độ C còn tổng lượng mưa phổ biến chỉ đạt từ 60-95% so với TBNN. Điều này góp phần dẫn đến hệ lụy là dòng chảy trên sông Vu Gia sẽ tiếp tục thiếu hụt 60-70% so với TBNN.
Theo ông Phùng Hoàng Long - Trưởng phòng Dự báo Đài Khí tượng thủy văn khu vực Trung Trung Bộ, do thiếu hụt dòng chảy từ thượng lưu kết hợp ảnh hưởng mạnh của thủy triều, nên vùng hạ lưu sông Vu Gia - Thu Bồn xâm nhập mặn nhiều khả năng đến sớm và gay gắt hơn so với năm 2023 lẫn TBNN nên cơ quan quản lý cần sớm chủ động các biện pháp để giảm thiểu thiệt hại về kinh tế - xã hội cũng như đời sống sinh hoạt nhân dân trên lưu vực sông.