Độc đáo điệu múa tâng tung da dá...

Theo số liệu điều tra dân tộc học, hiện có khoảng gần 7 vạn người Cơ Tu sinh sống chủ yếu ở vùng núi cao Quảng Nam, Thừa Thiên Huế và xã Hòa Phú (Hòa Vang - TP.Đà Nẵng). Người Cơ Tu có một nền văn hóa phi vật thể đặc sắc, điển hình là điệu múa tâng tung da dá...

Trong kho tàng văn hóa phi vật thể của người Cơ Tu có rất nhiều loại hình văn nghệ cần được giữ gìn, phát huy, phát triển trong cộng đồng dân tộc như babóoch (dân ca), bh’no’onh (hát lý), pr’ma (nói lý), các điệu dân vũ... Trong đó, tâng tung da dá là điệu múa đặc trưng của người Cơ Tu mang tính tập thể rất cao, là sự kết hợp giữa nam và nữ, giữa âm thanh cồng chiêng cùng với tiếng “hú” vang xa, cao vút như nốt nhấn âm làm mạnh mẽ thêm cho ngôn ngữ múa. Có thể nói đây là một điệu múa đẹp, vui nhộn, thu hút nhiều người tham gia.

Ảnh tư liệu KTXB

Tâng tung là điệu múa của đàn ông, con trai; da dá là điệu múa của đàn bà con gái. Trong những lần sinh hoạt dân ca dân vũ, tất cả cùng múa và nhịp bước trong cùng một vòng tròn, ngược theo kim đồng hồ, sôi động, rộn ràng trên nền tiếng trống, cồng chiêng vang vọng núi rừng bao la hùng vĩ. Tâng tung theo nghĩa của tiếng Cơ Tu là vươn lên cao, sôi động hơn nữa, mạnh mẽ hơn nữa và vững chãi hơn nữa… Đó là biểu hiện của khát vọng chinh phục vũ trụ, muốn vươn lên tầm cao mới trong không gian thoáng đãng, hằng mong cuộc sống mới tốt đẹp hơn. Với ý nghĩa như vậy, điệu múa này thể hiện rất nhộn nhịp, rất mạnh mẽ và hùng dũng, mang đậm bản sắc của tộc người Cơ Tu. Được xem trình diễn điệu múa này, ta có thể nhận biết ngôn ngữ múa gửi gắm niềm hy vọng vào lớp thanh niên trai tráng Cơ Tu vươn lên tiếp bước truyền thống những người đi trước giữ gìn và bảo vệ quê hương núi rừng. Để múa tâng tung một cách sinh động giữa đại ngàn, đàn ông mặc khố, choàng áo dệt bằng thổ cẩm, đi chân trần, tay nắm chắc cây khiên, cây giáo, cây mác hay cây dụ, hoặc nắm chắc tay bạn múa bên cạnh, vừa tung đôi tay lên vừa bước vừa hú một cách tự tin, sôi động, thể hiện sức mạnh của trai làng, không sợ khi đương đầu với khắc nghiệt của thiên nhiên hay kẻ thù đến phá hoại bản làng... Đồng thời, điệu múa tâng tung còn thể hiện niềm tin yêu cuộc sống, làng quê, núi rừng quê hương.

Da dá theo tiếng Cơ Tu có nghĩa là thẳng hàng, nhịp đều, mang khát vọng của ý nghĩa tâm linh là nhớ ơn đất nghĩa trời, trung thành với người, thương trên nhường dưới, nâng đỡ kẻ yếu hèn… Vì vậy, trong điệu da dá đôi chân thẳng đứng, đôi tay vuông góc và cánh tay giơ lên song song với thân mình; động tác múa còn thể hiện sự đứng đắn chung thủy và không bị khuất phục trước kẻ gian ác, bạo tàn… Với ý nghĩa đó, điệu múa da dá dành cho phái đẹp vốn tính thùy mị, thương chồng yêu con, núi rừng quê hương,  thầm lặng hy sinh phận gái vì sự sinh tồn, phát triển của dòng tộc. Khi múa da dá, phụ nữ Cơ Tu mặc váy dệt bằng thổ cẩm nhiều hoa văn với những sắc màu tươi tắn, sinh động, vai trần, cổ đeo vòng cườm, hai tay đưa lên ngang vai, cánh tay vuông góc và song song với thân mình, bàn tay ngửa, thẳng ngón về phía sau thể hiện sự mừng rỡ đón đợi vật thiêng, mắt nhìn thẳng, miệng luôn mỉm cười, đi chân trần nhón gót lên, nhẹ bước ngược chiều kim đồng hồ theo vòng tròn. Động tác múa uyển chuyển, nhẹ nhàng và quyến rũ.

Tâng tung và da dá là điệu múa cho thấy sự kết hợp nhuần nhuyễn giữa nam thanh nữ tú, cũng là âm dương trong vũ trụ bao la xảy ra trong cùng một thời gian và xoay trong một vòng tròn nhất định. Tuy nhiên, múa tâng tung da dá có một nguyên tắc là sau khi giàn trống chiêng vang lên “ting toàng… ting toàng… tư tư.. tư tư… từng.. từng…”, bao giờ người con gái cũng bước ra múa trước, hết lượt con gái mới đến lượt con trai nối tiếp. Nếu người đông một vòng chật thì tạo thành hai vòng tròn cùng nhảy múa một lúc. Điệu múa tâng tung da dá sắp xếp đi trước là nữ, đi sau là nam; vòng trong là nữ, vòng ngoài là nam. Phải chăng, chính điều này nói lên rằng tộc người Cơ Tu giành cho đàn bà con gái sự “ưu tiên” hơn cả. Ngay trong gia đình khi hai vợ chồng đi làm, trên đường ra nương rẫy, người vợ vẫn luôn là người đi trước.

Tâng tung da dá là điệu múa truyền thống của đồng bào Cơ Tu. Hiện nay, các địa phương có người Cơ Tu sinh sống như Tây Giang, Đông Giang, Nam Giang (Quảng Nam); Tà Lang, Giàn Bí, Phú Túc (Hoà Vang - Đà Nẵng); Nam Đông, A Lưới (Thừa Thiên Huế) đang khôi phục, bảo tồn và phát huy những giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của dân tộc mình.

 ĐĂNG BÌNH