Đọc "Dưới trăng cùng Kazik" của Nguyễn Ngọc Hạnh

(QNO) - Tôi đọc được bài thơ "Dưới trăng cùng Kazik" của Nguyễn Ngọc Hạnh trên báo Văn nghệ. Một bài thơ lạ so với nhiều bài thơ khác của anh mà tôi đã đọc.

Thơ Nguyễn Ngọc Hạnh thường không nói lý mà chỉ nói tình; không làm mới câu thơ bài thơ bằng nhịp điệu lạ hay ngôn ngữ mới mà nó chảy ra tự nhiên trên một cái nền gần như quen thuộc vốn có như lục bát đồng dao... Vậy mà nhiều bài thơ của anh cứ đi vào hồn ta ứa lệ. Những đề tài, những tứ thơ anh chọn cũng nào có lạ gì đâu, đấy là bến quê con đò, mẹ cha, tình yêu, lời ru, bầu bạn..., vậy mà nhiều câu thơ cứ ngọt ngào kết mật khiến tôi nhớ đến cái chảo nấu mật mía một lần ngang qua xứ Quảng, nước mía được nấu đặc dần thành mật thành đường. Những câu thơ như đang hát bên một dòng sông xa xăm đâu đó: "Mưa nào buồn như mưa trên sông/ Lúa nào xanh như lúa trên đồng/ ...Con đường quê dài như đời mẹ/ Tuổi thơ buồn trôi giữa mù khơi", hoặc: "Trăng nghiêng bóng mẹ trên đầu rẫy/ Như gửi niềm đau xuống đất này".

Những câu thơ ùa ra từ một cái ngõ quê nho nhỏ đến nỗi chỉ một người đi mà ai đã từng là người nhà quê hẳn vẫn còn ám ảnh: "Em có về quê tôi em nhớ/ Mỗi con đường chỉ vừa đủ em đi". Những câu thơ như thế nó cứ ùa vào ta một cách tự nhiên rồi nó ở lại cùng ta bao giờ chẳng biết.

Nhưng khi đọc bài thơ "Dưới trăng cùng Kazik" "khang khác" này của Nguyễn Ngọc Hạnh, tôi rất thú vị với cuộc trò chuyện dưới trăng của nhà thơ cùng kiến trúc sư người Ba Lan bên chân tháp trong một không gian huyền thoại trữ tình với cấu trúc đa chiều, độc thoại.

Bài thơ này làm tôi nhớ đến người kiến trúc sư tài hoa mà tôi có may mắn được gặp ông bên tháp Chàm Mỹ Sơn trong một lần tôi qua xứ Quảng. Và qua đó tôi biết ông đã dành cả phần đời còn lại để giúp Việt Nam phục chế trùng tu lại những tháp chàm hoang phế bao đời. Bài thơ có 4 nhân vật: Kazik, Cổ tháp, trăng và tôi. Kazik ngồi không nói. Tôi ngồi không nói. Cổ tháp điêu tàn như đang nói bằng đổ vỡ, như kêu cứu. Chỉ có trăng trò chuyện cùng Kazik ("Vầng trăng kia sẽ trò chuyện cùng ông"). Bài thơ như một vết cắt lưu giữ lại thời khắc tâm trạng của người kiến trúc sư muốn phục chế lại thời gian đã mất.

Bài thơ cứ dẫn dắt như một câu chuyện kể khách quan trộn lẫn trữ tình. Một trữ tình tự sự. Tác giả phân thân vào không gian huyền thoại: "Mờ sương Mỹ Sơn trời khuya dần buông/ Gió ru lời xưa cỏ cây điêu tàn/... vũ nữ Chăm ngưng múa hát/ Thần Shiva níu thời gian trôi dạt".

Tác giả phân thân vào vầng trăng để nhìn thấy đền đài đổ nát những "đổ nát trinh bạch" và thấy "con tò vò chằm vá cần mẫn". Và sự phân thân đầu tiên cũng là cuối cùng là nhập vào Kazik để đọc được lòng ông: "Tạc câu ca Chăm lên ngực/ Chạm vào điệu múa đất đai".

Vậy mà bài thơ lại như một độc thoại câm của người kiến trúc sư từ phương xa đến làm cho người đọc tin rằng chính cái đêm trăng bên tháp Chàm đổ nát ấy đã có thể dựng lên cả một quá khứ vàng son khi khổ thơ kết xuất hiện: "Làm sao có thể kiệm lời/ Trước thần Shiva và tượng mất đầu/ Giữa hằng hà thiện ác".

Tôi nghĩ bài thơ này hơi khác kiểu thơ Nguyễn Ngọc Hạnh là vì cấu trúc bài thơ mang tính đa chiều, nó giống một cái tháp mà quay quanh nó ta đọc được nhiều vẻ đẹp khác nhau. Lại có thể vì một cái tên Tây cũng làm cho cảm xúc người đọc khác đi bởi tự thân chữ Kazik cũng khác với những "Trung" những "Dũng" quá quen thuộc với tôi. Hay là khi viết về Kazik chính Nguyễn Ngọc Hạnh cũng muốn thơ mình "Tây Tây" một chút cho hợp với đối tượng trữ tình?

Dù sao đi nữa thì bài thơ "Dưới trăng cùng Kazik" cũng mang lại cho tôi một cảm giác khác khi đọc thơ Nguyễn Ngọc Hạnh và nó để lại cho tôi một ấn tượng về bài thơ về con người từ xa đến đã thực sự yêu đất nước tôi bằng chính công việc của mình, đó là Kazik - người phục chế thời gian đã mất.

Dưới đây là bài thơ "Dưới trăng cùng Kazik" của Nguyễn Ngọc Hạnh:

Ông ngồi lặng yên không nói gì
Mờ sương Mỹ Sơn trời khuya dần buông
Gió ru lời xưa cỏ cây điêu tàn

Tôi đâu có nói gì cùng Kazik
Mà sao đền tháp cứ nhìn tôi
Mà sao vũ nữ Chăm ngưng múa hát
Thần Shiva níu thời gian trôi dạt

Ông chạm vào đá hồi sinh
Những mất đi sanh nở
Dưới lớp rêu mờ tỏ
Lấp lánh hơi ấm bàn tay Chămpa trong đó

Những đền tháp và những vụn nát
Giữa thung lũng trần gian
Như con tò vò chằm vá cần mẫn
Nỗi niềm say mê tạo tác

Phải chi tôi đừng nói gì
Vầng trăng kia sẽ trò chuyện cùng ông
Cổ tháp kia sẽ lặng lẽ cùng ông
Về những đổ vỡ trinh bạch
Những vụn nát đền đài

Ông ngồi lặng yên không nói gì
Nhìn vầng trăng trên tháp
Tạc câu ca Chăm lên ngực
Chạm vào điệu múa đất đai

Làm sao có thể kiệm lời
Trước thần Shiva và tượng mất đầu
Giữa hằng hà thiện ác.

NGUYỄN TRỌNG TẠO