Trong những năm kháng chiến chống Mỹ, Vĩnh Điện (Điện Bàn) là trung tâm đầu não của địch. Tại đây Mỹ - ngụy đã xây dựng các khu quân sự cùng trận địa pháo 105 ly liên tục bắn phá ra vùng giải phóng. Bao bọc quanh chi khu quận lỵ là hệ thống công sự, lô cốt, hàng rào kẽm gai dày đặc bom mìn. Các cứ điểm lao xá Điện Bàn, cầu Vĩnh Điện, nhà đèn được địch bố trí các sắc lính canh gác suốt ngày đêm. Địch đã xây dựng chi khu Điện Bàn thành bộ máy đàn áp phong trào cách mạng.
Với quyết tâm thọc sâu vào tận sào huyệt của địch ở Vĩnh Điện để tiến công tiêu diệt, góp phần làm thất bại âm mưu dồn dân, bình định của chúng giữa lúc cả Điện Bàn đang là chiến trường ác liệt. Năm 1966 Huyện ủy Điện Bàn quyết định thành lập Đội công tác Vĩnh Điện gồm những cán bộ dày dạn kinh nghiệm được tôi luyện trên các chiến trường đánh Mỹ ở Điện Bàn do đồng chí Trần Trung Hà làm đội trưởng. Nhiệm vụ chính của đội được Huyện ủy Điện Bàn giao là luồn sâu, lót vào giữa lòng địch để tuyên truyền đường lối chủ trương của cách mạng trong nhân dân, xây dựng cơ sở cách mạng để nắm tình hình địch, đồng thời có nhiệm vụ hết sức quan trọng là dẫn đường cho bội đội và phối hợp chặt chẽ với các lực lượng vũ trang tổ chức đánh vào hang ổ địch để diệt ác, diệt tề.
Ông Đặng Hữu Thu - nguyên là đội trưởng Đội công tác Vĩnh Điện vào những năm 1969 - 1970 nhớ lại: Lúc ấy anh chị em trong đội cho rằng vào Vĩnh Điện là vào cửa tử, nhưng với tinh thần dũng cảm, không ngại hy sinh gian khổ, gần 10 năm chiến đấu trên đất Vĩnh Điện, đội công tác đã lập được nhiều chiến công xuất sắc. Nhiều đồng chí là huyện ủy viên, thường vụ huyện ủy được huyện ủy điều động về làm đội trưởng đội công tác Vĩnh Điện. Trong các trận chiến đấu đánh vào chi khu quận lỵ Điện Bàn, tập kích vào nhà đèn, lao xá Điện Bàn, cầu Vĩnh Điện, nhờ cán bộ trong đội công tác nắm kỹ thực lực quân địch và đảm nhận nhiệm vụ đi trước dẫn đường cho bộ đội tổ chức tấn công vào sào huyệt của chúng. Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân Nguyễn Đức Hiền kể lại một vài trận đánh có sự phối hợp của Đội công tác Vĩnh Điện. Trong đó, vào tháng 12.1967, Đại đội 1 Điện Bàn do đồng chí Nguyễn Đức Hiền chỉ huy phối hợp với Đội công tác Vĩnh Điện tổ chức đánh diệt hàng chục tên địch, đánh sập 1 lô cốt, phá hủy 1 nhà đèn gây tiếng vang lớn trong nhân dân Vĩnh Điện. Trước đó, vào tháng 6.1967 Đội công tác Vĩnh Điện cùng Đại đội 1 cũng đã phục kích trên đường từ Vĩnh Điện đi Lai Nghi diệt một trung đội địa phương quân, bắt sống 3 tên, thu 3 súng. Đặc biệt, qua sự theo dõi, giám sát trận địa và cung cấp thông tin của Đội công tác Vĩnh Điện, Đại đội 1 đã nhiều lần tấn công vào chi khu quận lỵ Điện Bàn gây tổn thất nặng nề cho địch.
Sau cuộc tổng tiến công và nổi dậy xuân Mậu Thân 1968, Mỹ - ngụy thực hiện kế hoạch “Việt Nam hóa chiến tranh”. Trong cuộc tiến công vào mùa thu năm 1968, Đội công tác Vĩnh Điện do đồng chí Trần Công Lai - Thường vụ Huyện ủy được điều động về làm đội trưởng thay đồng chí Trần Tiễn đã hy sinh. Đội công tác lúc này gồm các đồng chí Võ Như Hoằng, Đặng Văn Khoa, Lê Viết Bờ, Đặng Hữu Khan, Nguyễn Tha, Hà Hường, Lê Cao Lạng đã bám địa bàn và sát cánh cùng Trung đoàn 36 bộ đội chủ lực và bộ đội địa phương huyện bao vây khép kín đội hình và chiến đấu quyết liệt với hơn 400 tên lính trong đó có cả lính Mỹ, Nam Triều Tiên và làm chủ Vĩnh Điện trong suốt 2 ngày đêm. Tham gia cuộc tổng tiến công năm 1975, vào lúc 5 giờ sáng 29.3.1975 Đội công tác Vĩnh Điện phối hợp dẫn đường cùng các mũi tiến công của ta đánh chiếm và làm chủ địa bàn Vĩnh Điện và vùng xung quanh chi khu quận lỵ Điện Bàn.
Một thành tích nổi bật của đội là xây dựng được một số cơ sở quanh khu vực quận lỵ Điện Bàn. Đội đã móc nối nhà thuốc Lê Văn Trung là cơ sở mật chuyên cung cấp các loại thuốc ra vùng giải phóng, xây dựng cơ sở ở nhà bà Nguyễn Thị Nhẫn, Nguyễn Thị Á, Đặng Thị Hạnh; xây dựng cơ sở ở các khu vực sát nách Vĩnh Điện, như ở xóm Đông Định có ông Lê Kế Ấng, Lê Thanh, móc nối ông Đỗ Lý, phó xã trưởng Vĩnh Xương làm cơ sở nuôi giấu đội trưởng Võ Như Lương và cán bộ trong đội khi vào hoạt động tại Vĩnh Điện và lôi kéo một số binh lính ngụy bỏ ngũ về với cách mạng.
Giữa lòng Vĩnh Điện với bao âm mưu kèm kẹp, đàn áp dã man, nhưng năm 1967 Đội công tác Vĩnh Điện đã móc nối một số thanh niên, học sinh đang học ở trường Trung học bán công Nguyễn Duy Hiệu để thành lập Chi đoàn Thanh niên nhân dân cách mạng gồm hàng chục học sinh do đồng chí Lê Thị Hồng Hoa (bí danh Mai) làm Bí thư Chi đoàn, đồng chí Nguyễn Thị Tỵ ở Vĩnh Điện (bí danh Thơ) làm Phó Bí thư Chi đoàn. Đồng chí Nguyễn Thị Tỵ nhớ lại: “Nhiệm vụ của chi đoàn được Đội công tác Vĩnh Điện giao là rải truyền đơn, dán biểu ngữ ngay trong lòng địch. Có nhiều lúc để khỏi lộ bí mật, truyền đơn được nhét trong ống quần và bí mật rải vào ban đêm. Có lúc bố trí đoàn viên nhét truyền đơn vào xe lam rồi bí mật rải khắp nơi làm cho bọn Mỹ - ngụy hoang mang dao động. Nhiều học sinh bị bắt giam vào lao xá Điện Bàn và bị bọn nhà lao dùng đủ mọi thủ đoạn tra tấn những vẫn không tiết lộ để bảo vệ an toàn cho đội công tác và cơ sở trong vùng. Có đồng chí Trần Huỳnh Bút ở Vĩnh Điện sau khi bị lộ cơ sở đã thoát hẳn ra vùng giải phóng”.
Đội công tác Vĩnh Điện còn tham gia tích cực vào nhiệm vụ khắc phục hậu quả chiến tranh ổn định đời sống nhân dân sau ngày giải phóng. Ban quân quản Vĩnh Điện gồm các đồng chí trong Đội công tác do đồng chí Nguyễn Đình Năm - Đội trưởng Ban quân quản đã nhanh chóng làm tốt nhiệm vụ mới là kêu gọi sĩ quan, binh lính, các đối tượng tham gia ngụy quyền và các đảng phái phản động ra trình diện cách mạng. Đồng thời động viên bà con nhân dân ở các khu dồn tại Vĩnh Điện về làng cũ, nhanh chóng ổn định đời sống, tiếp tục đóng góp công sức trong hòa bình xây dựng.
Với những thành tích đặc biệt xuất sắc trong kháng chiến chống Mỹ, vừa qua Đảng ủy, UBND phường Vĩnh Điện tổ chức hội thảo góp ý xây dựng báo cáo và lập hồ sơ trình cấp trên đề nghị Nhà nước phong tặng danh hiệu Anh hùng lực lượng vũ trang nhân dân cho Đội công tác Vĩnh Điện.
PHẠM NÊN