Qua miền lau trắng

1. Những ngày còn phải trông trời, trông đất, trông mưa để phán đoán thiên tai, với một “ốc đảo” bốn bề mênh mang sóng nước như Cẩm Kim (TP.Hội An), khi những bông lau đầu tiên chớm nở cũng là lúc cư dân bỏ được gánh nặng trong lòng. Mấy vạt lau trắng cho tín hiệu rằng những thịnh nộ của thiên nhiên đã đi qua để lại trời yên bể lặng. Nông dân lại khấp khởi, í ới gọi nhau ra đồng, vươn khơi trong nắng mới.

Những cụ cao niên trong làng Phước Trung (xã Cẩm Kim) kể, dẫu gần đây thời tiết đã thất thường hơn nhiều theo đà biến đổi khí hậu, cỏ lau vẫn báo hiệu tương đối đúng về quy luật của đất trời.

Có những năm rất trễ, mãi đến tháng 11 (âm lịch) mùa hoa lau mới quay về, ấy là biết năm đó làng quê phải hứng chịu mưa bão tơi bời, xác xơ. Năm nay, hoa lau đồng loạt trổ sớm và đã thấy đất trời quê xứ mùa rồi tương đối thuận hòa.

Vài năm gần đây, cỏ lau đã được mọi người quan tâm hơn vì nó… đẹp. Lau thường mọc thành từng cánh đồng khiến nhiều người trẻ háo hức muốn được đắm chìm giữa sắc trắng thuần khiết để lưu lại những bức hình kỷ niệm, nhất là khi mỗi năm nó chỉ rộ trong vài tuần.

Cỏ lau ở Cẩm Kim nhiều nhất là ngay bên triền sông Thu Bồn, nhìn qua bên kia là thênh thang phố Hội. Bãi bồi lớn ngay dưới chân cầu sắt Cẩm Kim dân gian hay gọi là bãi Bà Mau. Đây là bãi cát bồi nổi lên giữa sông, không có người cư ngụ, một phần đất đai được sử dụng trồng trọt và chăn nuôi trong mùa khô.

Mùa lau về phủ trắng bời bời cả triền sông. Ngoái về bờ sông phía Triêm Tây (Điện Bàn), trong cơn mưa lất phất một mái nhà tranh nằm lẻ bóng giữa đồi cỏ xanh mênh mông…

2. Cỏ lau trải khắp miền quê xứ Quảng, nhất là men theo những triền sông. Nhưng có lẽ, những vạt cỏ lau nơi đôi bờ sông Thu Bồn dễ khiến khách ngang qua bồi hồi nhiều hơn, bởi lau lách đã đi cùng bao thăng trầm của dòng chảy này.

Cũng tại bãi Bà Mau này, xưa kia từng ngập màu xanh rờn của dâu tằm cùng với đó là một thời nhộn nhịp nghề ươm tơ dệt lụa. Độ khi hoa lau tàn (khoảng tháng 11 âm lịch) cũng là lúc dâu được trồng bằng hom.

Đến tháng Giêng, cây sẽ cao lớn và được người trồng bắt đầu hái lá chân, hai tháng sau hái lá lần thứ hai và cứ thế hái liên tục đến cuối năm. Kén được quay tơ, tơ vàng được giữ lại để dệt bán cho các nhà dệt ở Mã Châu - Duy Trinh hoặc các làng dệt khác dọc theo bờ sông Thu Bồn.

Trong trí nhớ của những người già, mấy chục năm trước, tại Phước Trung vẫn còn tiếng thoi đưa lách cách của khung cửi. Nhiều giàn tre phơi thao lụa nhuộm vàng óng một góc làng…

Ngược dòng một quãng về phía Câu Lâu, bãi bồi Đông Khương mùa này cũng mênh mang lau trắng. Nơi này một thời Sài Thị - Sài Giang mênh mang chảy vào ký ức. Không gian này từng là giao lộ của hai con đường thiên lý, trên bộ và trên sông.

Để đâu đó vẫn mường tượng thấy bóng dáng từng quang gánh, xe ngựa, thương thuyền dập dìu từng ngang qua đây. Cứ thế cùng năm tháng, những ngọn cỏ lau âm thầm hiện hữu bất cứ đâu, theo từng bước thăng trầm của dòng chảy quê xứ lên tận miền Trung Phước, Ngọc Linh.

Ở một số địa phương, các mùa hoa đặc trưng đã được xây dựng thành sản phẩm du lịch bước đầu hút khách. Như TP.Tam Kỳ có lễ hội hoa mùa hoa sưa vào độ tháng 3, 4 tùy thuộc thời điểm hoa rộ.

Hay người dân ở xã Điện Quang (thị xã Điện Bàn) đã biết tạo ra mùa hoa riêng có cho xứ mình ở bãi bồi Kỳ Lam dọc sông Thu với cánh đồng hoa hướng dương rực rỡ. Nếu được gieo trồng và chăm sóc tốt, cánh đồng có khoảng 4 đến 5 mùa hoa phục vụ du khách đến tham quan. Thử tưởng tượng bạn được trải nghiệm tour đi thuyền trên sông Thu ngắm hoa lau, thưởng thức mỳ Quảng... thì còn gì bằng.

Cỏ lau không lung linh mà gợi vẻ đẹp thanh thoát, phong trần. Khi những bông lau trắng cuối cùng rụng xuống cũng là lúc chúng ta biết rằng một năm nữa sắp trôi qua và sông quê luôn khắc khoải chờ bước người trở lại…