Duyên tình với xứ Quảng

“Ôi mẹ yêu thương mẹ yêu thương. Trong chiến tranh chúng con chia lửa, hòa bình về lại chung tay dựng xây. Cả nước đi bên đất Quảng anh hùng…” là những lời ca của nhạc sĩ Doãn Nho được khắc vào bia đá trong khuôn viên Khu tưởng niệm Tượng đài Mẹ VNAH - như minh chứng cho mối duyên tình của người nhạc sĩ tài hoa với xứ Quảng.

Nhạc sĩ Doãn Nho là một trong những cây đại thụ của nền âm nhạc cách mạng Việt Nam với hàng loạt bài hát tên tuổi như Tiến bước dưới quân kỳ, Năm anh em trên một chiếc xe tăng, Người con gái sông La…

Là một người lính từng tham gia chiến đấu ở nhiều chiến trường, thế nhưng khi nhắc đến Quảng Nam, ông vẫn dành cho vùng đất này một tình cảm yêu mến đặc biệt. Năm 1966, Doãn Nho vào chiến trường ở khu 4, Nam Lào, Quảng Trị. Và trong cuộc hành quân này, lần đầu tiên ông đặt chân lên đất Quảng. “Hồi đó đi dọc Trường Sơn vào Tây Nguyên thì đi qua Quảng Nam. Đi đến đây thì hết gạo, phải đặt ba lô ở phía tây là rừng và đi xuống một cơ sở của ta ở Quảng Nam để lấy gạo” – nhạc sĩ Doãn Nho nhớ lại.

Vợ chồng nhạc sĩ Doãn Nho thăm Khu tưởng niệm Tượng đài Mẹ Việt Nam anh hùng (tháng 6.2016). Ảnh: K.T

Tuy chỉ là khách ghé qua, nhưng sự bảo bọc của quân và dân Quảng Nam với người lính Doãn Nho khi ấy đã để lại trong ông những tình cảm sâu đậm.

Cho đến bây giờ, ấn tượng của ông với vùng đất này vẫn không hề thay đổi. Mà đặc biệt hơn, khi nó cũng gắn bó với ông bởi một mối duyên khác nữa. Đó là một ca khúc ông đã kịp tặng đất Quảng trong gia tài âm nhạc đồ sộ của mình.

Năm 1997, nhạc sĩ Doãn Nho có dịp ghé thăm Quảng Nam. Trong chuyến đi này, ông được gặp mặt Mẹ Việt Nam anh hùng Nguyễn Thị Thứ. Cho đến bây giờ, 19 năm sau cuộc gặp, hình ảnh người mẹ ấy vẫn in đậm trong ông. “Trước đó tôi đã được biết về câu chuyện của mẹ. Nhưng khi gặp được mẹ thì tôi vẫn rất xúc động. Nhìn thấy 9 bát hương thờ, ai ai cũng xúc động cả. Nhưng mẹ thì vẫn bình thản lắm. Mắt không nhìn thấy gì nhưng mẹ vẫn nói chuyện rất lạc quan, mẹ còn hát một khúc dân ca Quảng Nam cho chúng tôi nghe” - nhạc sĩ Doãn Nho nhớ lại.

Hình ảnh người mẹ xứ Quảng ấy đã chạm đến trái tim nghệ sĩ trong ông, ngay lập tức thôi thúc nhạc sĩ biến cảm xúc thành giai điệu. Ông trình bày mong muốn được viết ca khúc về Mẹ Thứ với Tỉnh ủy Quảng Nam lúc bấy giờ và được hoan nghênh, khuyến khích.

Chỉ ba ngày sau cuộc gặp, bài hát Người mẹ Quảng Nam ra đời ngay trên mảnh đất Quảng Nam. Ông hoàn thành bài hát ngay trong chuyến đi, trên chính mảnh đất đã cho ông nguồn cảm hứng. “Tôi đã khóc khi viết nên ca khúc này. Người mẹ ấy vĩ đại quá, khiến trái tim bất cứ ai cũng phải xúc động. Đặc biệt, tôi đã trực tiếp ra chiến trường, chứng kiến đồng đội ngã xuống, nên tôi hiểu được nỗi đau đó. Không nơi nào trên thế giới này có những bà mẹ như ở Quảng Nam, như ở Việt Nam” - nhạc sĩ chia sẻ.

Bà Nguyệt Ánh - người bạn đời của nhạc sĩ Doãn Nho, cũng là người đầu tiên được nghe ca khúc này nhớ lại: “Ông ấy đã rất trăn trở rất nhiều khi viết bài hát này. Lúc đó chúng tôi chỉ sợ bài hát không nói lên hết được hình ảnh Mẹ Thứ vừa gần gũi, vừa vĩ đại. Thế nhưng sau khi viết xong, ông ấy hát cho tôi nghe thì cả hai đều thấy nhẹ nhõm”. Những ca từ da diết không chỉ nói về nỗi đau, mất mát của chiến tranh mà vượt lên tất cả vẫn là tinh thần bất khuất, kiên trung, lý tưởng anh hùng cách mạng của Mẹ Thứ và tất cả những Bà mẹ Việt Nam anh hùng trên đất nước Việt Nam.

Năm 2015, trong dịp khánh thành Tượng đài Mẹ Thứ, nhạc sĩ Doãn Nho lại được trở về thăm Quảng Nam. “Khi nghe ca khúc Người mẹ Quảng Nam được vang lên trong không gian tượng đài, tôi thấy rất vinh dự và hạnh phúc” - người nhạc sĩ già nói.

Những ngày đầu tháng 6 này, nhạc sĩ Doãn Nho lại về Quảng Nam. Đã ở tuổi 83, hạn chế về sức khỏe và trở ngại vì khoảng cách, nhưng đất Quảng vẫn có sức hút riêng để níu chân người nhạc sĩ già trong mỗi cuộc hành trình của mình. Ông về để gặp lại bạn bè, đồng đội, để thăm lại mảnh đất ân tình trong những năm tháng chiến tranh. Và ông về để được thăm Tượng đài Mẹ Thứ thêm lần nữa. Với người nhạc sĩ, mỗi cảm xúc đều được viết thành nhật ký âm nhạc. Trở lại như cách mở trang nhật ký ông từng viết về đất và người xứ Quảng.

KIM THOA