Gia cố thân đập chứa quặng đuôi thải ở mỏ vàng Đăk Sa (Phước Sơn): Cần đánh giá, thẩm định công trình

Lo ngại mất an toàn

Theo phản ảnh của một số người dân, tại mỏ vàng Đăk Sa (thôn 4, xã Phước Đức), hơn 10 ngày qua, Công ty TNHH Vàng Phước Sơn đã tự ý nâng cấp, gia cố hạng mục thân đập chứa quặng đuôi thải, nước thải sau quy trình nhà máy sản xuất tinh luyện vàng. Người dân lo ngại, sau khi nhà máy vàng hoạt động trở lại hơn 1 năm nay, lượng quặng đuôi thải ở khu vực bãi chứa chưa được xử lý, trong khi công ty lại tùy tiện nâng cấp đập vượt độ cao cho phép, dễ dẫn đến nguy cơ mất an toàn đập chứa.

“Nếu không may xảy ra sự cố môi trường, hay xuất hiện mưa lớn kèm theo hiện tượng sạt lở đất, không biết điều gì sẽ xảy ra ở khu vực dân cư sinh sống dưới thân đập chứa quặng đuôi của nhà máy” - một người dân lo lắng. Còn nhớ, tại khu vực mỏ vàng Đăk Sa, từ năm 2013, đã 4 lần xảy ra sự cố về việc để chất thải tràn ra môi trường, do có đối tượng dỡ bỏ ống dẫn nước và bùn thải của hồ chứa ra khỏi bờ đập. Sau đó, nhà máy đã khóa cố định đường ống vào bờ đập và tăng cường nhân viên an ninh bảo vệ tại khu vực xảy ra sự cố.

Sau khi người dân cung cấp thông tin, chính quyền huyện Phước Sơn đã cử lực lượng Công an huyện, Phòng Tài nguyên và môi trường (TN-MT) huyện phối hợp với chính quyền xã Phước Đức kiểm tra thực địa. Ông Nguyễn Quảng - Phó Chủ tịch UBND huyện Phước Sơn cho biết, sau khi lực lượng chức năng của huyện làm việc với công ty, tham mưu hướng xử lý, trong ngày 19.8, địa phương có văn bản gửi Sở TN-MT đề nghị đánh giá lại, có hướng giải quyết bởi ngoài thẩm quyền của huyện.

“Báo cáo đánh giá tác động môi trường (ĐTM) bây giờ địa phương cũng không biết do Bộ TN-MT hay Sở TN-MT phê duyệt. Tuy nhiên, với công trình nâng cấp, gia cố thân đập chứa quặng đuôi thải tất nhiên phải có hồ sơ chấp thuận của cơ quan chức năng, để đề phòng chuyện không may xảy ra tình huống vỡ đập có người chịu trách nhiệm” - ông Quảng cho biết.

Đề nghị đánh giá công trình

Đại diện truyền thông Công ty TNHH Vàng Phước Sơn thông tin ban đầu, năm 2016, UBND tỉnh và Sở TN-MT có đến kiểm tra và đồng ý cho công ty gia cố thân đập, nhưng thời điểm đó công ty gặp khó khăn tài chính, chưa tiến hành đầu tư; bây giờ công ty gia cố thân đập chứ không đầu tư mở rộng gì mới. Việc gia cố này nhằm bảo vệ môi trường an toàn chứ không phải để khắc phục sự cố môi trường. Ngày 17.8.2020, Công ty TNHH Vàng Phước Sơn có công văn gửi Sở TN-MT và UBND huyện Phước Sơn báo cáo về việc gia cố đập số 1 thuộc mỏ vàng Đắk Sa (căn cứ theo nội dung Biên bản làm việc ngày 21.11.2016 giữa đại diện Chi cục Bảo vệ môi trường, Phòng TN-MT huyện Phước Sơn và công ty).

Công ty TNHH Vàng Phước Sơn thông tin, hiện đập số 1 với quy trình tuyển nổi chỉ sử dụng hóa chất thông thường, không dùng cyanua, đã gia cố xong; đập này có sức chứa 610 nghìn mét khối. Công suất khai thác mỏ của nhà máy một năm cân đối tối đa chỉ 100 nghìn mét khối. Khi giấy phép hoạt động của công ty chưa hết hạn thì đương nhiên đập chứa thải chưa đầy. Đập số 1 hiện nay còn lưng, nhưng để an toàn đập trước mùa mưa bão, công ty thực hiện kế hoạch gia cố, theo báo cáo đánh giá tác động môi trường được duyệt.

Trong khi đó, theo báo cáo (số 221, ngày 19.8.2020) của UBND huyện Phước Sơn, công ty đã đắp đất nâng đập số 1 (sát đập 2A, 2B và bờ phía ta luy âm), so với mặt đất cũ cao hơn khoảng 1,5m. Trên bờ mặt rải một lớp đá 1x2 do công ty tự xây tận dụng đá thải bỏ trong quá trình khai thác quặng tại nhà máy; trong hồ đập số 1 chứa lượng lớn bùn đặc, nước bề mặt rất ít. Tại hồ 2A (hồ chứa nước thải ngâm chiết), mực nước thấp hơn tại mực nước ở hồ đập số 1. Tại hồ tuần hoàn chứa một lượng lớn bùn đặc, gần đầy hồ; công ty đang xịt nước làm loãng để bơm về hồ số 1. Đối với hồ tuần hoàn, từ khi hoạt động lại đến nay công ty không vận hành, lượng bùn chứa trong hồ là do mưa lớn ở khu vực xung quanh xói lở, tràn vào hồ.

“UBND huyện không nhận được toàn bộ hồ sơ báo cáo ĐTM của dự án khai thác mỏ vàng Đăk Sa - hạng mục nhà máy tuyển luyện vàng Đăk Sa nên khó khăn trong việc kiểm tra quá trình vận hành của dự án. Địa phương đề nghị Sở TN-MT đánh giá lại toàn bộ các công trình xử lý nước thải và quy trình vận hành hệ thống xử lý nước thải hiện nay tại nhà máy tuyển luyện vàng Đăk Sa” - ông Nguyễn Quảng cho biết.

Việc tự gia cố thân đập chứa quặng thải của Công ty TNHH Vàng Phước Sơn có đúng quy định pháp luật không? Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Viết Thuận - Phó Chi cục trưởng Chi cục Bảo vệ môi trường (thuộc Sở TN-MT) khẳng định, Công ty TNHH Vàng Phước Sơn căn cứ vào Biên bản làm việc ngày 21.11.2016 giữa đại diện Chi cục Bảo vệ môi trường, Phòng TN-MT huyện Phước Sơn và công ty để gia cố thân đập chứa thải số 1 là không đúng, bởi lẽ 4 năm rồi chính sách pháp luật đã thay đổi. Biên bản lập vào năm 2016 do thời điểm đó khu vực mỏ vàng xảy ra sạt lở nặng, ngành chức năng và chính quyền đến kiểm tra và yêu cầu công ty xử lý, khắc phục theo nội dung biên bản.

“Công ty tổ chức gia cố thân đập, cũng không xin phép Sở TN-MT và Bộ TN-MT. Đây là dự án do Bộ TN-MT phê duyệt báo cáo đánh giá ĐTM; giấy xin phép xả thải cũng do bộ này cấp. Việc công ty tự nâng cao gia cố thân đập, sở sẽ báo cáo Bộ TN-MT để có hướng xử lý, chứ không thuộc thẩm quyền” - ông Thuận nói.