Giải mật "ván cờ" Điện Biên

Vì sao Điện Biên Phủ - địa danh nằm cách xa khu căn cứ của Pháp và Việt Minh - lại trở thành điểm quyết chiến kết thúc giao tranh giữa ta và địch?  
Ngày 7.5.1954, sau 56 ngày đêm chiến đấu, quân ta đã buộc hơn 10.000 quân Pháp ra hàng, kết thúc thắng lợi chiến dịch Điện Biên Phủ. Điện Biên là trận chiến quyết định thắng lợi của toàn cuộc chiến, do đó hai bên đấu trí, đấu sức rất quyết liệt.

Điểm quyết chiến

Cuối năm 1953, phát hiện quân ta di chuyển lên Tây Bắc, tướng Henri ra lệnh cho Cogny - tư lệnh chiến trường Bắc Bộ, điều quân lên Điện Biên để ngăn chặn nhằm bảo vệ vùng Thượng Lào khỏi bị uy hiếp. Ngày 20.11.1953, Cogny tổ chức cuộc hành binh “Hải Ly”, cho quân nhảy dù xuống chiếm Điện Biên. Liên tục sau đó, lực lượng quân Pháp đồn trú ở Điện Biên cứ tăng cường thêm. Đến tháng 12.1953 đã lên tới 6 tiểu đoàn.

Di tích Chiến thắng Điện Biên Phủ.

Lúc đầu, Navarre chỉ coi Điện Biên là cứ điểm bình thường để ngăn chặn một hành động quân sự của đối phương. Nhưng khi phát hiện thêm hai đại đoàn nữa là 308 và 312 đang di chuyển lên Tây Bắc, Navarre đã chú trọng tăng cường cho Điện Biên Phủ để nơi đây trở thành trận quyết chiến của hai bên. Trung tuần tháng 12.1953, Navarre thông báo cho quân đồn trú ở Điện Biên là ông ta chấp nhận cuộc giao chiến với Việt Minh tại đây.

Pháo đài “bất khả xâm phạm”

Vì đâu dẫn đến sự thay đổi tư duy của Navarre? Các tài liệu của Pháp sau này chỉ ra rằng, quyết định này dựa trên các yếu tố so sánh lực lượng mà người Pháp thấy rất có lợi.

Trước hết, về hậu cần, trong khi quân Pháp có máy bay vận tải để tiếp tế Điện Biên rất nhanh chóng thì họ biết rằng quân Việt Minh chỉ có thể dùng sức người là chính vì đường sá tiếp cận Điện Biên rất xấu. Phép tính của người Pháp cũng không hề lầm lẫn khi họ biết rằng nguồn tiếp tế lương thực của Việt Minh rất hạn hẹp, trong khi quãng đường đến chiến trường từ 300 - 400km và tình trạng đường rất xấu; dễ bị khống chế bằng không quân.

Lính Pháp và các trang thiết bị đổ bộ xuống Điện Biên Phủ năm 1953. (Ảnh internet)

Hỏa lực là yếu tố quan trọng trong chiến tranh hiện đại. Quân Pháp ở Điện Biên có máy bay ném bom tại chỗ, lại có nhiều máy bay cất cánh từ Hà Nội, Hải Phòng có thể ứng cứu. Ngoài ra, còn có 24 khẩu pháo 105 ly và 4 khẩu đại pháo 155 ly cùng gần 30 khẩu cối 120 ly. Trong khi đó, Việt Minh khó có thể đưa được pháo lớn vào đánh Điện Biên do khó khăn về đường di chuyển. Nếu như có thể đưa được vào thì phải đặt pháo ở sườn núi đối diện thung lũng mới đủ tầm bắn vào các cứ điểm vì thung lũng Mường Thanh dài 15km và rộng hơn 5km. Với lực lượng pháo binh áp đảo, lại có riêng 2 máy bay trinh sát chuyên lo việc phát hiện trận địa pháo, trung tá Piroth - chỉ huy pháo binh Pháp ở Điện Biên tự tin hứa với Navarre rằng, sẽ tiêu diệt bất cứ khẩu pháo nào của Việt Minh sau 3 phút khai hỏa.

Bên cạnh ưu thế tuyệt đối về máy bay, Pháp cũng có ưu thế tuyệt đối về thiết giáp. Trong khi lực lượng Việt Minh chỉ là các đơn vị bộ binh thuần túy thì Pháp có ở đây 10 xe tăng. Địa hình bằng phẳng trong khu vực Điện Biên Phủ là một yếu tố địa lợi giúp quân Pháp phát huy ưu thế hỏa lực của máy bay ném bom, của xe tăng… còn Việt Minh thì không có chỗ ẩn núp.

Bản thân cứ điểm Điện Biên Phủ là một tập đoàn cứ điểm phòng ngự có hỏa lực mạnh. Toàn bộ khu vực gồm 49 cứ điểm được chia làm 3 phân khu. Các cứ điểm có sự liên kết chặt chẽ với nhau theo những tính toán rất chi tiết. Khi tấn công vào một cứ điểm, hỏa lực mà Việt Minh gặp phải không chỉ của bản thân cứ điểm mà còn có hỏa lực của các cứ điểm xung quanh cùng với bom của máy bay và pháo từ các trận địa trong trung tâm cứ điểm hỗ trợ.

Với những ưu thế đó, tướng lĩnh Pháp thậm chí lo lắng Việt Minh không tấn công thì công sức xây dựng cứ điểm Điện Biên sẽ vứt đi và cho rằng không nên làm điều gì để Việt Minh không tiến đánh. Tướng tá và chính khách của Pháp, Mỹ đến thăm Điện Biên đều cho rằng đây là một pháo đài “bất khả xâm phạm”. Niềm tin đó được người Pháp duy trì cho đến trận mở màn của Việt Minh đánh vào Him Lam ngày 13.3.1954.

Tử huyệt của “con nhím” Điện Biên

Quyết tâm tiêu diệt Điện Biên Phủ để tạo bước ngoặt trong kháng chiến, Trung ương Đảng đã động viên cả nước vào cuộc chiến. Đã có 260.000 dân công được huy động phục vụ chiến dịch. Gần như toàn bộ lực lượng quân đội chủ lực được tung vào trận.

Trong khi Pháp rất sung sướng vì chiếm mọi ưu thế thì Tướng Võ Nguyên Giáp cũng đã nhanh chóng nhìn thấy cơ hội chiến thắng của mình. Trong hồi ký “Điện Biên Phủ điểm hẹn lịch sử”, Đại tướng Võ Nguyên Giáp viết:

“Chúng ta đã nhìn thấy hai nhược điểm lớn của “con nhím” Điện Biên Phủ. Trước hết là tính cứng nhắc và thụ động của hệ thống phòng ngự bằng tập đoàn cứ điểm mà quân địch đã lựa chọn. Tập đoàn cứ điểm là một kết cấu chặt chẽ của nhiều cứ điểm, nhưng trong thực tế, vẫn là những cứ điểm tách rời. Quân địch ở đó tuy đông, nhưng khi một cứ điểm bị tấn công thì lực lượng đối phó chủ yếu vẫn là lực lượng của bản thân cứ điểm, cộng thêm với sự yểm trợ hỏa lực từ xa, và sự can thiệp của một lực lượng quân ứng chiến không đông mà ta có điều kiện để hạn chế. Nhược điểm này cho phép ta tập trung sức mạnh tiêu diệt từng cứ điểm do ta lựa chọn, vào thời gian thích hợp.

Thứ hai là tính cô lập của bản thân “con nhím Điện Biên Phủ”. Điện Biên Phủ nằm chơ vơ giữa vùng rừng núi mênh mông đã hoàn toàn giải phóng, rất xa những căn cứ hậu phương, nhất là những căn cứ không quân lớn của địch, mọi việc tăng viện và tiếp tế đều phải dựa vào đường không. Nếu đường không bị hạn chế hay cắt đứt nó sẽ nhanh chóng mất sức chiến đấu. Khống chế sân bay, hoặc cắt đứt sân bay Mường Thanh không còn là điều khó khăn với bộ đội ta hiện nay”.

Bên cạnh đó, Tướng Giáp còn giữ được 2 bất ngờ để “tặng” quân Pháp khi nổ súng khai hỏa. Đó là lực lượng pháo binh và pháo cao xạ. Sự xuất hiện của pháo mặt đất hạng nặng (105 ly) và pháo cao xạ đã làm mọi tính toán của Pháp đảo lộn. Cầu hàng không - con đường tiếp tế duy nhất cho quân Pháp ở Điện Biên bị cắt đứt vì pháo mặt đất của Việt Minh từ trên núi bắn phá sân bay khiến máy bay không lên xuống được. Khi quân Pháp quyết định thả dù thì bị pháo cao xạ bắn quyết liệt  khiến hoạt động này không thu được bao nhiêu kết quả. Phần nhiều dù rơi vào trận địa của Việt Minh. Bị khống chế về hậu cần là một nguyên nhân khiến quân Pháp thua trận Điện Biên.

 VŨ TIẾN ĐỨC