Góc phố mong manh

Phố cũ trong mắt ai

Cơn bão xuyên đêm đã tan, mặt đường Công Nữ Ngọc Hoa vẫn còn loang bùn đất. Ông Gilles (người Pháp) lui cui dội, đẩy bùn đất từ các ngóc ngách trong cửa hiệu ra đường một cách thuần thục như người bản địa.

Từ lần đầu tiên cảm thấy khó chịu, 6 năm cùng bao đợt lụt lên xuống đã khiến Gilles dần bình thản học cách thích ứng. Người đàn ông trạc 40 tuổi còn bông đùa giơ tay ngang đầu mình rồi kéo thẳng sang phía tường ngụ ý rằng đợt lũ này không nhằm nhò gì vì có đợt mức lụt còn lên xấp xỉ 1,8m. 

Chỉ riêng tại Khu phố cổ Hội An, trong năm 2022 qua khảo sát của cơ quan chức năng cho thấy có 45 di tích bị xuống cấp.

Dẫu cả những người ngoại quốc đến với thành phố này cũng đã tìm cách thích ứng thì cũng chẳng thể che lấp đi những tổn thương âm ỉ mà đô thị cổ đang từng ngày hứng chịu.

Hội An vốn dễ thương từ những điều nhỏ nhắn. Hấp lực bí ẩn nào đó khiến mọi người đặt chân đến thành phố này như đều muốn chậm lại để cảm nhận vẻ đẹp của phố. Chỉ có những rủi ro cùng thách thức, cứ chực chờ tăng nhanh. 

Chỉ riêng tại Khu phố cổ Hội An, trong năm 2022 qua khảo sát của cơ quan chức năng cho thấy có 45 di tích bị xuống cấp. Sẽ có những di tích buộc phải hạ giải vì đã vá víu đến mức không còn khả năng để… chống đỡ.

Theo thời gian, các di tích phải lâm vào số phận này sẽ không dừng lại. Không chỉ quy tụ “đất chật người đông”, xứ sở này còn là “bến đỗ” của nhiều loại hình thiên tai luôn tiềm ẩn chực chờ từ bão, lụt, bồi cạn, ngập úng đến nước biển dâng, xói lở bờ sông, bờ biển…

Nếu mọi thứ ngưng đọng, “tấm áo” Hội An có lẽ đẹp nhất trong mắt mọi người với định danh của một thị xã êm đềm. Biến thiên thời gian và dòng chảy đô thị hóa buộc nơi đây phải trở mình tìm cách thích ứng…

Mở ra cùng phố

Giữa vòng xoáy thương tổn và áp lực ngày càng đè nặng lên di sản, giải pháp khả dĩ mở rộng không gian thành phố dần được xới lên. Tại buổi họp bàn việc xây dựng Nghị quyết xây dựng Hội An trở thành thành phố sinh thái - văn hóa - du lịch hồi đầu tháng 9, Chủ tịch UBND tỉnh Lê Trí Thanh cho rằng, không gian của đô thị cổ Hội An quá chật hẹp nhưng lại gánh vác một kỳ vọng rất lớn. Nên chăng cần nghiên cứu mở rộng không gian thành phố về phía nam, tây nam để Hội An có thêm dư địa phát triển. 

Trong cuộc làm việc với HĐND tỉnh về công tác quy hoạch với TP.Hội An mới đây, một đại biểu HĐND TP.Hội An cũng đề xuất nghiên cứu phương án mở rộng “tấm áo” đô thị cổ. Một số khu vực giáp ranh với Hội An hiện tại có mối liên hệ khá mật thiết về văn hóa lịch sử trong tiến trình hình thành đô thị di sản này.

Hội An với vỏn vẹn hơn 60km² đã bao gồm cả Cù Lao Chàm nằm trong nhóm 10 đô thị có diện tích tự nhiên nhỏ nhất nước ta lại gồng gánh một lượng dân số cơ học cực lớn có lẽ cũng sẽ đến lúc phải cân nhắc xu thế này.

Nhìn rộng ra toàn quốc đang có xu hướng về việc mở rộng không gian các đô thị để tạo đà cho sự phát triển trong bối cảnh mới. Ngay chính đô thị tỉnh lỵ Tam Kỳ cũng vừa có những phác thảo đầu tiên để mở rộng địa giới nhằm chạm vào giấc mơ đô thị loại I.

Nhưng hoạch định sơ khởi về việc “thay áo mới” để TP.Tam Kỳ mở rộng được cho là phải mất gần 10 năm nữa mọi thứ tạm ổn. Bao toan tính “cơi nới” cho những phố thị khác chắc chắn cũng hao tốn rất nhiều thời gian để đến đích. Trên “bến đỗ” chờ đợi, những sẻ chia mà phố gom góp được dù lớn, dù nhỏ cũng sẽ làm phố vơi đi phần nào áp lực đang gồng gánh.

Ở Hội An, ra ngõ gặp phố. Và thế là không ít toan tính về công trình, giải pháp dân sinh ở lưng chừng dang dở. Không gian mới của đô thị Hội An liệu mở ra hay không vẫn chưa có câu trả lời và nếu có cũng nằm ở thì tương lai. Giữa màn mưa mờ mịt, nghe như thành phố già tuổi này đang trở mình khe khẽ…