Có phải bần cùng sinh đạo tặc?

Lật lại nhiều trang sử cũ thấy có chép chuyện trộm cướp nổi lên khi mất mùa, đói kém, loạn lạc. Văn chương đông tây kim cổ cũng không hiếm hình tượng nhân vật nghèo đói, bần cùng, những kẻ khốn khổ rơi vào vòng xoáy tội ác và chịu trừng phạt của luật pháp hoặc tòa án lương tâm.

Tuy bần cùng sinh đạo tặc là một hiện tượng xảy ra không hiếm trong xã hội xưa nay, nhưng lịch sử cũng ghi nhận một cách “nước đôi” với chuyện ngược lại, chính bần cùng là môi trường cho sự cao thượng của nhân phẩm, nhân cách tỏa sáng.

Lời cổ nhân ứng nghiệm với nhiều tấm gương “bần tiện bất năng di” (nghèo đói không làm đổi chí khí, nhân cách), ví như hình ảnh chí sĩ Huỳnh Thúc Kháng từng được Chủ tịch Hồ Chí Minh ca ngợi.

Xa hơn như cậu bé người Nhật trong cơn đói khát sau trận sóng thần vẫn nhường nhịn chiếc bánh lương khô để chờ tới lượt được phát một cách công bằng, hình ảnh làm cả thế giới xúc động.

Gần đây, người Việt cũng khiến nhiều bạn bè quốc tế thương hơn khi giúp đỡ người hồi hương trong đại dịch COVID-19, hay như cơn mưa gió tơi bời vừa qua nhiều nhóm bạn trẻ Quảng Nam ra Đà Nẵng giúp dân sửa chữa xe cộ. Rõ ràng khi đạo đức và văn hóa ứng xử tốt đẹp vẫn có thể dẫn dắt lương tri, lương tâm con người, dẫu trong cơn khốn quẫn.

Vấn đề là sự tha hóa đạo đức, văn hóa suy đồi làm nẩy sinh hình ảnh trái ngược đáng phê phán, đó là người giàu nhân lúc người nghèo túng khó mà trục lợi. Phú quý mà năng dâm, giàu sang mà vẫn ăn cướp, ăn trộm, đó là hình ảnh không gì xấu xa hơn.

Đạo tặc sinh ra từ các vị quan tham, các trùm sò ngân hàng, bất động sản, trùm thao túng chứng khoán,  ở tầm cấp quốc gia gần đây bị phát hiện, bị bắt quá nhiều là minh chứng.

Đạo tặc sinh ra trong đại dịch với những kẻ trục lợi trên xương máu đồng bào, ăn cả máy móc, kít test, đến khẩu trang. Đạo tặc rút ruột tiền của dân góp mua đất, mua nhà, mua cổ phiếu… Không thiếu ví dụ minh họa đủ thấy cảnh báo về sự sa đọa nhân cách luôn nóng bỏng trong xã hội.

Xem tin tức về Quảng Nam tuần qua thấy nhiều vụ việc thật đáng buồn.

Một ông từng làm giám đốc công ty may, bỗng dưng nay lại lấy ô tô đi… bắt trộm chó. Trong cốp xe của anh ta có đến 38 con chó đã bị bắt giữ hôm 31/10 tại Bến Hiên (Đông Giang).

Một cán bộ địa chính xã ở Duy Xuyên, chắc không đến nỗi có gia cảnh bần hàn, vậy mà nhân dịp làm hồ sơ đất đai cho dân đã chiếm đoạt hàng chục tỷ đồng đem tiêu xài cá nhân. Nay thì anh ta vỡ nợ phải ra cơ quan công an đầu thú.

Cũng liên quan chuyện “ăn đất”, vừa xuất hiện bầy cò mồi ở thị trấn Đông Phú (Quế Sơn) chèo kéo khách hàng đặt cọc tiền giữ chỗ mua bất động sản tại dự án khu phố chợ, dẫn đến nguy cơ gây bất ổn thị trường bất động sản, an ninh trật tự trên địa bàn huyện.

(…)

Không muốn dẫn ra thêm ví dụ cũng đủ để thấy chẳng phải tất cả là do “bần cùng sinh đạo tặc” mà chính ở lòng tham. Nếu nói “nhân chi sơ tính bản thiện” đúng với nhiều người thì ngược lại cũng không hiếm người “nhân sinh sơ tính bản ác”. Nên dù ở trong hoàn cảnh bần cùng hay không, nếu tính thiện không thắng nổi tính ác, tất sẽ xảy ra đạo tặc.  

Lời mẹ dặn “đói cho sạch, rách cho thơm”.

Lời vợ tự dặn lòng “chồng ta áo rách ta thương, chồng người áo gấm xông hương mặc người”.

Bao điều hay đẹp đó có hiện thực hóa được hay không là nhờ thắng được lòng tham vô đáy, thắng cái ác.