Hải quỳ và cá hề, nguồn lợi quý cần được bảo tồn

Trong những chuyến lặn khảo sát các hệ sinh thái san hô, cỏ biển tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm, một nhóm sinh vật biển khá hấp dẫn đã lôi cuốn và kích thích sự quan tâm của tôi. Đó là nhóm hải quỳ và cá hải quỳ - còn gọi là cá hề - phân bố rải rác và quan hệ gần gũi với rạn san hô ở biển. Tại Cù Lao Chàm chưa có một nghiên cứu nào chi tiết về nhóm sinh vật biển này, có lẽ việc này dành cho các nhà khoa học chuyên môn trong thời gian tới. Dưới góc độ trực tiếp quan sát và tìm hiểu, tôi xin được chia sẻ vài thông tin về nhóm sinh vật có giá trị thẩm mỹ và kinh tế này.

Sự tồn tại, cùng chung sống trên các rạn san hô của các loài hải quỳ và cá hề đã làm tăng sự đa dạng hệ sinh thái biển.

Hải quỳ là nhóm động vật săn mồi sống dưới nước thuộc bộ Actiniaria, cá hải quỳ - cá hề thuộc họ cá thia (Pomacentridae). Trên thế giới có 29 loài cá hề đã được xác định, tại vùng biển Việt Nam đã thống kê được 7 loài, trong đó xác định được tên của 6 loài. Ở vùng biển Cù Lao Chàm, qua quan sát sơ bộ, ước tính có ít nhất 5 loài cá hề phân bố rải rác trên các rạn san hô. Cá hề là những loài cá bản địa của các vùng biển nước ấm thuộc Ấn Độ Dương, Thái Bình Dương kể cả Biển Đỏ. Các loài cá hề đều thuộc nhóm có kích thước nhỏ, loài có kích thước lớn nhất cũng chỉ dài khoảng 18cm. Tùy thuộc vào từng loài, cá hề có những màu sắc khác nhau như: vàng, cam, đỏ nhạt, đen nhạt…, nhiều loài có những vạch trắng hay đốm hai bên thân thường gọi là cá hề khoang cổ.

Trong môi trường thiên nhiên hoang dã dưới nước, các loài cá hề sống cộng sinh với hải quỳ. Có thể nói đây là mối quan hệ hợp tác đồng tiến hóa mà cả hai nhóm loài có thể tồn tại cùng nhau, chia sẻ những lợi ích có lợi cho nhau mà vĩnh viễn không đe dọa đến sự sống còn của nhau. Các nghiên cứu đã cho thấy, cá hề ở rạn san hô ăn những động vật không xương sống nhỏ mà chúng có khả năng đe dọa đến loài hải quỳ. Đồng thời những thứ mà cá hề thải ra lại cung cấp nguồn dinh dưỡng cho hải quỳ. Ngoài ra, sự hoạt động thường xuyên của cá hề mang lại kết quả tích cực làm xáo trộn khu vực nước xung quanh và làm tăng nguồn ô xy hòa tan cho hải quỳ. Và để trả ơn người “bạn tốt” này, hải quỳ cung cấp nơi ẩn nấp lý tưởng và an toàn cho cá hề khi gặp nguy hiểm, vì hải quỳ là loài có nọc độc và chỉ cá hề không gặp nguy hiểm bởi độc tố từ hải quỳ.

Sự tồn tại, cùng chung sống trên các rạn san hô của các loài hải quỳ và cá hề đã làm tăng sự đa dạng và tính thẩm mỹ của các hệ sinh thái san hô ở biển. Hải quỳ và cá hề là những sinh vật có màu sắc đa dạng, rất đẹp, do vậy chúng rất có giá trị trên thị trường cá cảnh trong nước và thế giới. Hiện nay nguồn lợi cá hề trong tự nhiên bị cạn kiệt, do nhu cầu thu mua trong và ngoài nước rất cao. Do vậy, việc quản lý, bảo tồn nguồn lợi cá hề tại Khu bảo tồn biển Cù Lao Chàm cần được quan tâm đúng mức.

LÊ XUÂN ÁI