Hình như, có một thời của phấn hương!

Có một điều lạ trong các sản phẩm gốm Chu Đậu, cách nay 500 năm, là các loại hộp phấn, hũ đựng tinh dầu thơm, chiếc nào cũng be bé, xinh xinh, vẽ trang trí tinh xảo, sinh động, chiếm một số lượng nhiều. Lúc mới được phát hiện chúng có giá đến năm bảy trăm đô la nhưng sau khi trục vớt được con tàu đắm ở Cù Lao Chàm thì chúng nhiều đến mức chỉ còn một vài trăm ngàn đồng tùy chiếc. Điều đáng chú ý là ở các thời đại khác trước và sau Chu Đậu thì các đồ dùng trang sức cũng có nhưng hiếm gặp. Tại sao thời này đồ làm đẹp cho phụ nữ, lại được ưa chuộng đến vậy? Cứ như con người cùng thời gốm Chu Đậu, ra đường ai cũng thơm phức lên, ngào ngạt, sang trọng, quý phái.

Trong sử liệu cũng có một trường hợp được ghi chép lại liên quan đến mùi hương thơm quyến rũ cũng rơi vào đúng thời kỳ này, đó là nhân vật Tống Thị sống vào cuối thế kỷ 16 sang đầu thế kỷ 17. Sách Đại Nam thực lục tiền biên dành đến 6 trang để chép về người đàn bà quyến rũ và xinh đẹp có thể nói là bậc nhất trong lịch sử Việt Nam này.

Tống Thị là vợ Nguyễn Phúc Anh (hoàng tử Kỳ), trấn thủ Quảng Nam, con dâu chúa Sãi, còn gọi là chúa Phật Nguyễn Phúc Nguyên; sau khi Kỳ mất Tống Thị tư thông với em chồng đã lên ngôi chúa là Nguyễn Phúc Lan. Đại Nam thực lục chép Tống Thị đã dùng chuỗi vòng ngọc liên châu làm “ngải yêu” để chinh phục chúa Thượng. Một lần vào năm 1639, Tống Thị dâng chúa Thượng Nguyễn Phúc Lan thứ bùa đó, chúa cầm lên ngửi thấy mùi hương thơm ngát, lòng dạ bắt đầu phiêu diêu. Khi vào diện kiến chúa, mỹ nhân đã sụp lạy dưới thềm, thưa trình về tình cảnh góa bụa thảm thiết, khiến chúa rủ lòng đã cho phép người đẹp được tự do vào ra vương phủ. Trước nhan sắc lộng lẫy và sự quyến rũ của Tống Thị, chúa Thượng đem lòng say mê. Qua nhiều lần gặp gỡ, bất chấp mối quan hệ chị dâu - em chồng, hai người đã ân ái hoan lạc bất kể đêm ngày.

Được các quan can gián Nguyễn Phúc Lan mới tỉnh ngộ, Tống Thị biết phận mình khó bền liền tìm cách liên lạc với Đàng Ngoài. bà viết một mật thư kèm theo xâu chuỗi trăm hoa, nhờ người dâng lên tận tay chúa Trịnh Tráng. Nội dung bức thư nhằm kích động bạo loạn, nếu cuộc tiến quân đánh Thuận Hóa thành công, bà nguyện về Đàng Ngoài hầu hạ chúa. Nhận được bức thư, Trịnh Tráng vừa ngửi mùi hương của chuỗi hoa đã bần thần xao xuyến, nhìn nét chữ lại thêm mơ tưởng đến mỹ nhân nên gấp rút tổ chức cuộc Nam phạt để chiều lòng Tống Thị. Cuộc Nam chinh thất bại, Tống Thị vỡ mộng, liền chuyển sang ve vãn Nguyễn Phúc Trung, chú ruột chúa Hiền - Nguyễn Phúc Tần đang nối ngôi (ông là con trai thứ 2 của Nguyễn Phúc Lan và Đoàn Quý Phi, người huyện Duy Xuyên), bởi bà nghĩ là chỉ có ông mới lật đổ được chính cháu mình.

Tống Thị tiếp tục sử dụng chuỗi hoa ma quái khiến Nguyễn Phúc Trung vừa cầm hoa đã bồi hồi ngây ngất, lửa dục bốc lên. “Tía rụng hồng rơi”, bà đã khiến Phúc Trung, một vị võ tướng từng xem bà như một ác phụ, ma quỷ, cần xé xác phanh thây, thì nay ngã lòng. Sau đó, Tống Thị đã xúi Trung đứng ra làm phản, bắt mối với Đàng Ngoài. Cuối cùng, vụ việc bại lộ, Phúc Trung chết, Tống Thị bị chém và bêu đầu giữa chợ.

Tất cả chuyện này đã được nhà văn Nguyễn Văn Xuân viết thành tiểu thuyết “Kỳ nữ họ Tống”, rất hấp dẫn.

Hương thơm Tống Thị dùng là hương thơm gì vậy? Sử liệu nói là vòng hoa nhưng ta hiểu bà đã tẩm ướp nó vào các lá thư gửi cho Trịnh Tráng và xức tẩm lên người. Có thể vĩnh viễn ta không còn biết được bà đã dùng loại nước hoa gì mà làm mê đắm đàn ông đến vậy. Duy chúng ta chỉ có thể nhận ra một thời hương thơm mỹ phẩm đã được người ta dùng rất nhiều. Và qua những vật dụng để lại, giờ nhìn ngắm chúng, ta như ngửi thấy mùi son phấn huyền hoặc của người đàn bà được coi là quyến rũ nhất trong lịch sử Việt này.

Có phải chính dư âm câu chuyện này mà thời ấy ai ai cũng dùng phấn dùng hương? Đây là thời đại của hương thơm, giá trị của con người quyết định từ hương thơm người đó tỏa ra chăng? Phải chăng dấu vết còn lại là những chiếc hộp, hũ bé bé xinh xinh được trang trí chim muông hoa lá và các hoa văn rất gần gũi với tâm hồn người Việt ngay cả hôm nay. Giá nó khá rẻ, các bạn đừng bỏ qua khi bắt gặp.

HỒ TRUNG TÚ